×
Sztuczna inteligencja bierze pod lupę WieluńSztuczna inteligencja bierze pod lupę Wieluń

Sztuczna inteligencja ocenia Wieluń i proponuje zmiany na Przyszłość.

Sztuczna inteligencja porównała Wieluń do innych miast i dzięki temu wyciągnęła wnioski w jakim kierunku miasto powinno się rozwijać.

Wprowadzenie: Wieluń – Miasto z Historią i Potencjałem

Kontekst i Cel Analizy

Wieluń, miasto powiatowe położone w województwie łódzkim 1, może poszczycić się bogatą, sięgającą blisko 800 lat historią. 2 Jak wiele polskich miast średniej wielkości, stoi dziś przed szeregiem wyzwań rozwojowych. Niniejszy artykuł, oparty na dostępnych danych i analizach pochodzących z różnorodnych źródeł 2, ma na celu zdiagnozowanie kluczowych obszarów funkcjonowania miasta i gminy Wieluń. Analiza ta stanowi punkt wyjścia do sformułowania konkretnych propozycji działań, które mogą przyczynić się do poprawy jakości życia mieszkańców oraz wzmocnienia ogólnej atrakcyjności Wielunia. Zakres opracowania obejmuje takie dziedziny jak demografia, gospodarka lokalna, rynek pracy, infrastruktura techniczna i transportowa, usługi publiczne (edukacja, ochrona zdrowia, mieszkalnictwo), stan środowiska naturalnego, a także ofertę kulturalną i potencjał turystyczny. Celem jest wskazanie rekomendacji wspierających zrównoważony rozwój Wielunia. Podstawowe informacje kontaktowe do Urzędu Miejskiego w Wieluniu, mieszczącego się przy Placu Kazimierza Wielkiego 1, są dostępne na oficjalnej stronie internetowej miasta. 4

Znaczenie Historyczne

Nie można analizować teraźniejszości i przyszłości Wielunia bez odniesienia do jego przeszłości. Było to miasto królewskie, od XIII wieku siedziba kasztelanii 1, co świadczy o jego historycznej randze. Wieluń zajmuje również szczególne miejsce w pamięci zbiorowej Polaków jako miasto-symbol, miejsce bombardowania, które uznaje się za początek II Wojny Światowej. Pamięć o Tragedii Wielunia jest pielęgnowana i stanowi ważny element lokalnej tożsamości 7, a jednocześnie posiada znaczący, choć być może nie w pełni wykorzystany, potencjał turystyczny.

Demografia Wielunia: Wyzwania i Szanse

Trendy Ludnościowe

Analiza dostępnych danych demograficznych rysuje niepokojący obraz dla Wielunia. Obserwuje się wyraźny i postępujący spadek liczby ludności w samym mieście Wieluń. 9 Według danych Urzędu Miejskiego, liczba osób zameldowanych w mieście zmalała z 22 663 na koniec 2017 roku do zaledwie 20 361 na koniec 2024 roku.10 Oznacza to ubytek ponad 2300 mieszkańców w ciągu siedmiu lat. Tylko w okresie pięciu lat, od 2017 do 2022 roku, spadek ten wyniósł blisko 1,5 tysiąca osób. 9 Tendencja ta dotyczy również całej gminy Wieluń (obejmującej miasto i okoliczne sołectwa). Podczas gdy na początku 2017 roku gminę zamieszkiwało około 32 008 osób 11, na koniec 2024 roku liczba ta spadła do 29 543.10 Dane Głównego Urzędu Statystycznego (GUS) również potwierdzają ten negatywny trend, wskazując na ujemny wskaźnik zmiany liczby ludności na poziomie -10,1 na 1000 mieszkańców (dane za ok. 2020 r.). 12

Zróżnicowanie Przestrzenne

Obraz demograficzny gminy Wieluń nie jest jednak jednolity. Obserwuje się wyraźny kontrast między wyludniającym się miastem a niektórymi terenami wiejskimi. Podczas gdy Wieluń traci mieszkańców, wybrane sołectwa notują wzrost liczby zameldowanych osób. Liderami pod względem przyrostu w latach 2017-2022 były Dąbrowa (wzrost o ponad 80 osób) oraz Gaszyn (wzrost o przeszło 70 osób). 9 Dąbrowa od lat pozostaje najludniejszą wsią w gminie, z liczbą mieszkańców przekraczającą 1,4 tysiąca (stan na koniec 2022 r.) 9, a na koniec 2024 r. liczyła 1381 mieszkańców. 10 Pod względem zaludnienia znaczące są również Ruda (1184 mieszkańców w 2024 r.) i Gaszyn (1089 mieszkańców w 2024 r.) – to jedyne wsie z ponad tysiącem zameldowanych. 9 Na drugim biegunie znajdują się najmniejsze sołectwa, takie jak Nowy Świat (66 mieszkańców w 2024 r.) i Piaski (89 mieszkańców w 2024 r.). 9

Struktura Wieku i Obciążenie Demograficzne

Dane statystyczne wskazują również na postępujący proces starzenia się społeczeństwa w powiecie wieluńskim. Odzwierciedla to rosnący wskaźnik obciążenia demograficznego, czyli stosunek liczby osób w wieku nieprodukcyjnym (dzieci i seniorzy) do liczby osób w wieku produkcyjnym. Wskaźnik ten wzrósł z 63,6 do 66,0 osób w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym w analizowanych przez GUS latach. 13 Również Strategia Rozwoju Gminy Wieluń 2025 2 identyfikuje niekorzystne wskaźniki demograficzne oraz niską liczbę urodzeń jako istotne słabości gminy.

Migracje i Kapitał Społeczny

Problemy demograficzne Wielunia pogłębiają negatywne trendy migracyjne. Wspomniana Strategia Rozwoju Gminy 2 wprost wskazuje na odpływ wykwalifikowanych kadr pracowniczych za granicę miasta i państwa jako jedną ze słabych stron. Co więcej, bliskość większych ośrodków akademickich, choć potencjalnie może być szansą, jest również postrzegana jako zagrożenie, które „wyciąga bezpowrotnie młodych ludzi”. 2 Z drugiej strony, dokument ten dostrzega potencjał tkwiący w aktywności mieszkańców i organizacjach pozarządowych, określając go jako mocną stronę, choć zaznacza, że nie jest on w pełni wykorzystany. Strategia podkreśla również potrzebę dalszego rozwoju kapitału społecznego oraz integracji mieszkańców. 2

Dostępne Dane

Należy zaznaczyć, że najnowsze szczegółowe dane dotyczące liczby ludności w podziale na miasto i sołectwa pochodzą z ewidencji Urzędu Miejskiego i są dostępne na koniec 2024 roku. 10 Dane publikowane przez GUS, zwłaszcza te dotyczące wskaźników strukturalnych czy porównań rankingowych, pochodzą zazwyczaj z wcześniejszych okresów, głównie z około 2020 roku.  12

Implikacje Trendów Demograficznych

Obserwowane zjawiska demograficzne niosą ze sobą istotne konsekwencje dla przyszłości Wielunia. Zestawienie spadku liczby ludności w mieście z jednoczesnym wzrostem w niektórych sołectwach 9 silnie sugeruje występowanie procesu suburbanizacji. Mieszkańcy, prawdopodobnie w poszukiwaniu większej przestrzeni, niższych kosztów nieruchomości lub spokojniejszego otoczenia, przenoszą się na tereny wiejskie, pozostając jednak funkcjonalnie związani z miastem. Prowadzi to do polaryzacji rozwoju wewnątrz gminy – wyludniającego się centrum i rozwijających się, ale często niedoinwestowanych infrastrukturalnie, peryferii. Taka sytuacja wymaga zintegrowanego podejścia do planowania przestrzennego dla całej gminy. Konieczne są inwestycje w infrastrukturę na terenach wiejskich, obejmujące nie tylko drogi, ale także sieć kanalizacyjną, której pokrycie na wsi jest znacząco niższe niż w mieście. 12  Niezbędne jest również zapewnienie odpowiednich usług publicznych, w tym efektywnego transportu zbiorowego, którego dostępność dla mieszkańców sołectw bywa problematyczna. 14 Równolegle, aby przeciwdziałać negatywnym skutkom depopulacji, potrzebne są działania rewitalizacyjne w samym mieście, mające na celu zatrzymanie odpływu mieszkańców i podniesienie atrakcyjności życia w centrum.

Wieluń stoi przed podwójnym wyzwaniem demograficznym. Z jednej strony zmaga się ze spadkiem ogólnej liczby ludności 9, a z drugiej z niekorzystną strukturą wieku, objawiającą się rosnącym obciążeniem demograficznym 13, oraz z drenażem mózgów, czyli odpływem ludzi młodych i wykwalifikowanych.2 To złożony problem, gdyż miasto traci zarówno „ilość”, jak i „jakość” swoich zasobów ludzkich. Wymusza to konieczność przyjęcia wielotorowych strategii działania. Kluczowe staje się tworzenie atrakcyjnych miejsc pracy, które odpowiadałyby aspiracjom absolwentów i specjalistów, co wymaga ścisłego powiązania oferty edukacyjnej z potrzebami rynku pracy. Równie ważna jest poprawa ogólnej jakości życia poprzez inwestycje w usługi publiczne, ofertę rekreacyjną i kulturalną oraz dostępność mieszkań. Nie można zapominać o potrzebach starzejącego się społeczeństwa, rozwijając politykę senioralną, ale także o wsparciu dla rodzin, np. poprzez programy takie jak Wieluńska Karta Rodziny 3+ czy Wieluńska Karta Seniora 65+, wymienione w Strategii Rozwoju Gminy.2

Tabela: Zmiany liczby ludności w Gminie Wieluń (2017-2024)

Miejscowość/Obszar

2017

2018

2019

2020

2021

2022

2023

2024

Miasto Wieluń

22 663

22 772

22 543

22 044

21 659

21 205

20 740

20 361

Sołectwo Dąbrowa

1 329

1 378

1 370

1 383

1 399

1 410

1 359

1 381

Sołectwo Gaszyn

978

1 002

1 028

1 053

1 064

1 050

1 077

1 089

Sołectwo Ruda

1 218

1 237

1 225

1 221

1 206

1 194

1 189

1 184

Pozostałe Sołectwa (suma)

5 510

5 583

5 587

5 590

5 548

5 555

5 537

5 528

Gmina Wieluń (suma)

31 700*

31 972*

31 753*

31 691*

31 476*

30 414

30 002*

29 543

Uwaga: Sumy dla Gminy Wieluń w latach 2017-2021 i 2023 obliczone na podstawie danych cząstkowych z tabeli; dane dla 2022 i 2024 pochodzą bezpośrednio ze źródeł.9 Mogą występować niewielkie rozbieżności w stosunku do innych źródeł podających dane zagregowane dla całej gminy w poszczególnych latach.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Miejskiego w Wieluniu.9

Tabela ta w sposób syntetyczny i wizualny przedstawia kluczowy trend demograficzny – spadek liczby mieszkańców w mieście i zróżnicowaną dynamikę na terenach wiejskich. Pozwala to na szybkie zrozumienie skali problemu depopulacji centrum oraz zidentyfikowanie obszarów o odmiennych potrzebach rozwojowych wewnątrz gminy, co jest kluczowe dla efektywnego planowania strategicznego i alokacji zasobów.

Gospodarka i Rynek Pracy: Fundamenty i Perspektywy

Struktura Gospodarki

Gospodarka Wielunia opiera się na kilku filarach. Dominującą rolę odgrywa przemysł, w którym wyróżniają się zwłaszcza duże zakłady produkcyjne. Wielton S.A., należący do Grupy Kapitałowej Wielton, jest największym w Polsce producentem naczep i przyczep oraz jednym z kluczowych pracodawców w regionie.15 Równie istotnym graczem jest KORONA S.A., uznawana za największego producenta świec zapachowych w Europie, dysponująca nowoczesnym zapleczem produkcyjnym.15 Poza tymi liderami, w Wieluniu rozwija się produkcja urządzeń technologicznych i konstrukcji stalowych (np. ZUGiL należący do Grupy Kapitałowej Gwarant) oraz przemysł odzieżowy. Inne dynamicznie rozwijające się firmy to m.in. Patrol Group, Neotech, Protyl-Serwis 44, Gras czy Spółdzielnia Dostawców Mleka.15 Ważną gałęzią są również usługi, obejmujące sektor budowlany, transportowy, a także hotelowy i gastronomiczny. Dobrze rozwinięty jest handel, o czym świadczy obecność licznych supermarketów (Kaufland, Intermarché, Lidl, Biedronka, Bricomarché), elektromarketów (Avans, MediaExpert, Neonet) oraz specjalistycznych centrów handlowych, jak Elektryczne Centrum Handlowe ANIA czy Europart.15 Istotną rolę, szczególnie na terenach wiejskich gminy, odgrywa także rolnictwo i ogrodnictwo.15

Rynek Pracy

Sytuacja na wieluńskim rynku pracy wydaje się relatywnie stabilna. Według najnowszych dostępnych danych (za czerwiec/lipiec 2024 r.), stopa bezrobocia rejestrowanego w powiecie wieluńskim wynosiła 5,8%.16 Jest to poziom zbliżony do średniej krajowej, która w lipcu 2024 r. wynosiła 5,0%.16 Należy jednak zauważyć, że wskaźnik ten jest nieco wyższy niż średnia dla województwa łódzkiego (5,3% w czerwcu 2024 r. 18) i plasuje powiat wieluński wśród powiatów o wyższym poziomie bezrobocia w regionie.16 W ogólnopolskim rankingu powiatów pod względem wysokości stopy bezrobocia, powiat wieluński zajmował 176. miejsce na 380 powiatów.16 Wcześniejsze dane GUS wskazywały na tendencję spadkową bezrobocia w powiecie (z 7,2% do 5,8% w analizowanym okresie).13 Powiatowy Urząd Pracy (PUP) w Wieluniu aktywnie działa na rzecz wsparcia osób bezrobotnych i poszukujących pracy, oferując usługi pośrednictwa pracy, poradnictwa zawodowego, organizując szkolenia i wspierając podnoszenie kwalifikacji.19 Analizy rynku pracy wskazują na występowanie deficytu pracowników w niektórych branżach, szczególnie w budownictwie i transporcie, przy jednoczesnym braku zawodów uznawanych za nadwyżkowe.20

Wyzwania Rynku Pracy

Mimo stosunkowo niskiego poziomu bezrobocia, rynek pracy w Wieluniu stoi przed poważnymi wyzwaniami. Kluczowym problemem, wielokrotnie podnoszonym w dokumentach strategicznych, jest brak integracji systemu szkolnictwa, zwłaszcza zawodowego, z realnymi potrzebami lokalnych pracodawców.2 Skutkuje to niedopasowaniem kwalifikacji absolwentów do wymagań rynku, co z kolei może przyczyniać się do drugiego istotnego wyzwania – odpływu wykwalifikowanych kadr z Wielunia w poszukiwaniu lepszych perspektyw zawodowych w większych ośrodkach lub za granicą.2 Opinie pracowników na temat warunków pracy w lokalnych firmach są zróżnicowane – obok pozytywnych ocen, np. dotyczących atmosfery w firmie Wielton 21, pojawiają się również typowe dla wielu zakładów narzekania.21 Badania wskazują także na ogólnopolski trend rosnącego stresu w pracy.22 Jednocześnie podkreśla się rosnące znaczenie rozwoju kompetencji, zwłaszcza w kontekście zmian technologicznych i transformacji gospodarczej.23 Mimo wyzwań, istnieją również perspektywy rozwoju kariery, na przykład w dynamicznie rozwijającej się branży IT, gdzie dostępne są również staże i praktyki.20

Klimat Inwestycyjny i Tereny Inwestycyjne

Atutem Wielunia z punktu widzenia potencjalnych inwestorów jest jego korzystne położenie komunikacyjne, w tym bliskość drogi ekspresowej S8.2 Jednak Strategia Rozwoju Gminy 2 wskazuje na istotną słabość w postaci braku właściwej, fachowej obsługi inwestora na szczeblu gminnym i powiatowym. Świadomość tego problemu idzie w parze z planami poprawy sytuacji – strategia zakłada stworzenie kompleksowej oferty inwestycyjnej i profesjonalnego systemu obsługi inwestora, a także utworzenie strefy inwestycyjnej w miejscowościach Jodłowiec i Sieniec.2 Obecnie na rynku dostępne są oferty sprzedaży działek o charakterze inwestycyjnym i przemysłowym, zlokalizowanych zarówno w samym Wieluniu, jak i w jego bezpośrednim sąsiedztwie (np. w Dąbrowie, Gaszynie, Rychłowicach).26 Przykładem nowego inwestora, który niedawno rozpoczął działalność w gminie, jest firma EWE ENERGIA, zajmująca się budową infrastruktury gazowej.15 Doświadczenia innych małych miast w Polsce pokazują, że kluczem do przyciągania inwestorów jest nie tylko dostępność terenów, ale także modernizacja infrastruktury, aktywne wspieranie małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP), promocja lokalnych atutów (w tym turystycznych) oraz działania rewitalizacyjne.29 Niezwykle ważnym czynnikiem jest również dostępność wykwalifikowanej kadry pracowniczej, co ponownie podkreśla znaczenie powiązania systemu edukacji z potrzebami rynku.30

Implikacje dla Gospodarki i Rynku Pracy

Analiza sytuacji gospodarczej i rynku pracy w Wieluniu ujawnia pewien paradoks. Z jednej strony obserwujemy relatywnie niskie bezrobocie 16 i zgłaszany przez pracodawców deficyt pracowników w niektórych sektorach 20, a z drugiej strony miasto boryka się z problemem odpływu wykwalifikowanych kadr.2 Taka sytuacja sugeruje, że dostępne na lokalnym rynku miejsca pracy mogą nie w pełni odpowiadać aspiracjom, zwłaszcza płacowym i rozwojowym, części mieszkańców, szczególnie osób młodych i lepiej wykształconych. Może to również oznaczać brak wystarczającej liczby ofert w bardziej nowoczesnych, innowacyjnych i pożądanych sektorach gospodarki. Wnioski nasuwają się same: konieczne jest nie tylko tworzenie jakichkolwiek miejsc pracy, ale przede wszystkim miejsc pracy atrakcyjnych dla wykwalifikowanych specjalistów. Wymaga to działań na rzecz dywersyfikacji lokalnej gospodarki, wychodzącej poza tradycyjny przemysł, wspierania innowacyjności w istniejących firmach i tworzenia warunków dla powstawania nowych (zgodnie z postulatami strategii 2). Równie istotne jest podnoszenie ogólnej jakości życia w mieście oraz być może aktywniejsze promowanie możliwości rozwoju kariery zawodowej w lokalnych przedsiębiorstwach, w tym również w sektorze MŚP.

Wielokrotnie podkreślany w dokumentach strategicznych i analizach problem niedostosowania systemu edukacji do potrzeb rynku pracy 2 jawi się jako kluczowy hamulec rozwoju gospodarczego Wielunia. Jeśli szkoły, zwłaszcza zawodowe, nie dostarczają absolwentów wyposażonych w umiejętności poszukiwane przez lokalne firmy (zarówno te duże, jak Wielton czy Korona, jak i liczne MŚP oraz potencjalnych nowych inwestorów), prowadzi to do frustracji po stronie pracodawców, ogranicza szanse zatrudnienia młodych ludzi i w konsekwencji napędza ich odpływ z miasta. Rozwiązaniem jest nawiązanie aktywnej i ciągłej współpracy pomiędzy placówkami edukacyjnymi, Powiatowym Urzędem Pracy 19 a lokalnymi przedsiębiorcami. Współpraca ta powinna obejmować regularną aktualizację programów nauczania, organizację wysokiej jakości praktyk i staży zawodowych 25, a nawet tworzenie klas patronackich finansowanych przez firmy. Należy przy tym wykorzystywać dostępne krajowe programy i inicjatywy wspierające dopasowanie kształcenia zawodowego do potrzeb rynku pracy.24

Diagnoza wskazująca na braki w systemie obsługi inwestora 2, przy jednoczesnym planowaniu tworzenia nowych stref inwestycyjnych 2 i dostępności terenów pod inwestycje 26, rodzi ryzyko niewykorzystania istniejącego potencjału. Samo posiadanie gruntów nie gwarantuje przyciągnięcia nowych firm i kapitału. Dlatego niezbędne jest stworzenie przez władze gminy i powiatu profesjonalnego systemu obsługi inwestora, zgodnie z postulatami zawartymi w strategii.2 System ten powinien obejmować nie tylko pomoc w procedurach administracyjnych, ale także aktywne promowanie oferty inwestycyjnej Wielunia, wykorzystujące jego atuty lokalizacyjne.2 Warto rozważyć wprowadzenie pakietu lokalnych zachęt dla inwestorów (w ramach dopuszczalnej pomocy publicznej 30) oraz zadbać o odpowiednie uzbrojenie i skomunikowanie terenów przeznaczonych pod inwestycje.

Tabela: Kluczowe Wskaźniki Gospodarcze i Rynku Pracy Powiatu Wieluńskiego

Wskaźnik

Wartość (najnowsza dostępna)

Trend

Źródło

Stopa bezrobocia rejestrowanego (%)

5,8 (czerwiec/lipiec 2024)

Stabilny/lekki wzrost*

GUS/PUP/Media

Liczba zarejestrowanych bezrobotnych

brak danych w snippetach

brak danych

PUP/GUS

Podmioty gospodarcze na 1000 ludności

121 (ok. 2020)

brak danych

GUS 12

Główne branże (wg liczby firm/zatrudnienia)

Przemysł, Usługi, Handel

Stabilne

UM Wieluń 15

Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto

78,6% średniej w gminie (ok. 2020)

brak danych

GUS 12

Uwaga: Trend określony jako stabilny/lekki wzrost na podstawie porównania danych z czerwca 17 i lipca 16 2024 r. oraz informacji o wzroście bezrobocia w skali kraju.16 Wcześniejsze dane GUS 13 wskazywały na spadek.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie.12

Tabela ta dostarcza skondensowanego obrazu sytuacji gospodarczej i rynku pracy w powiecie wieluńskim. Umożliwia szybką ocenę kondycji ekonomicznej w porównaniu do danych krajowych/regionalnych i identyfikację głównych obszarów aktywności gospodarczej. Informacja o trendzie (choć ograniczona przez dostępność danych) pozwala ocenić dynamikę zmian.

Infrastruktura: Podstawa Funkcjonowania Miasta

Transport Drogowy

Wieluń pełni funkcję ważnego węzła komunikacyjnego w regionie. Na jego terenie krzyżują się istotne szlaki drogowe: droga krajowa nr 74 (dawniej oznaczana jako DK8), droga krajowa nr 43 relacji Częstochowa-Wieluń, droga krajowa nr 45 łącząca Opole z Sieradzem, a także drogi wojewódzkie nr 481 (Wieluń-Łask) i nr 486 (Wieluń-Radomsko).33 Kluczową inwestycją ostatnich lat była budowa obwodnicy miasta w ciągu drogi krajowej nr 74. Ta trasa o długości 13,2 km, zrealizowana w przekroju 2+1 (naprzemiennie dwa pasy w jednym kierunku), pozwoliła na wyprowadzenie znacznej części ruchu tranzytowego, zwłaszcza ciężarowego, z ciasnego centrum miasta.34 Łączna długość dróg publicznych na terenie gminy Wieluń wynosi blisko 192 km.33 Utrzymanie i modernizacja tej sieci drogowej stanowi stałe wyzwanie. W ostatnich latach realizowane są i planowane liczne remonty i przebudowy dróg różnej kategorii. Dotyczy to zarówno dróg gminnych (np. w Olewinie, na odcinku Kurów-Kopydłowo, Rychłowice-Gaszyn, ul. Graniczna, ul. Kolejowa 36), dróg powiatowych (np. na odcinkach Kamionka-Jajczaki, Wieluń-Mokrsko, Wielgie-Bębnów, Mokrsko-Ożarów 40), jak i dróg wojewódzkich (np. modernizacja DW486 na odcinku Ruda-Kraszkowice 42, planowana przebudowa mostu na trasie Wieluń-Łask 39). Planowana jest również rozbudowa i modernizacja ważnych skrzyżowań w mieście, jak np. skrzyżowania ulic Kochelskiego, Krakowskie Przedmieście, Warszawskiej i Głowackiego.37

Komunikacja Publiczna

System transportu publicznego w Wieluniu przeszedł w ostatnich latach istotne zmiany. Obecnie usługi przewozowe na liniach oznaczonych literami od A do H 45 świadczy prywatna firma ABX2bus 46, która przejęła obsługę od Przedsiębiorstwa Komunikacji Samochodowej (PKS) w Wieluniu.45 Rozkłady jazdy dostępne są na stronach internetowych.48 Istotną zmianą było wprowadzenie bezpłatnej komunikacji dla pasażerów.14 Choć decyzja ta spotkała się z pozytywnym odbiorem społecznym, wygenerowała jednocześnie problemy finansowe dla gminy oraz podniosła kwestię nierównego dostępu do bezpłatnych przejazdów dla mieszkańców sołectw nieobjętych siatką połączeń.14 Duże kontrowersje i niezadowolenie mieszkańców wzbudziła jakość taboru wprowadzonego przez nowego operatora. Skargi dotyczyły przede wszystkim ciasnoty w busach oraz braku możliwości przewozu osób na wózkach inwalidzkich czy rodziców z wózkami dziecięcymi.46 W odpowiedzi na te problemy, przewoźnik stopniowo wprowadza na linie większe pojazdy, lepiej dostosowane do potrzeb komunikacji zbiorowej.47 Problemem pozostaje również informacja pasażerska, zwłaszcza na dworcu PKS, gdzie podróżni skarżą się na nieaktualne lub zaklejone rozkłady jazdy.50 Dodatkowym utrudnieniem jest nieczynna w niedziele poczekalnia i toaleta na dworcu PKS.50 Co ciekawe, kontrola Inspekcji Transportu Drogowego wykazała, że formalnie przewozy realizowane w gminie Wieluń mają status „gminnych przewozów pasażerskich”, a nie „komunikacji miejskiej”, co ma wpływ na obowiązujące wymogi dotyczące taboru.46

Infrastruktura Kolejowa i Rowerowa

Wieluń posiada również infrastrukturę kolejową, jednak jej wykorzystanie i oferta połączeń mogą być ograniczone. Pojawiają się plany rozwoju połączeń pasażerskich, na przykład w kierunku Wrocławia 43, co jest postrzegane jako szansa w strategii rozwoju gminy.2 Z drugiej strony, podróżni muszą liczyć się z okresowymi utrudnieniami, takimi jak planowane zamknięcia torów na trasie Wieluń-Kępno i konieczność korzystania z komunikacji zastępczej.43 W kontekście rozwoju zrównoważonej mobilności, istotne są inwestycje w infrastrukturę rowerową. Planowana jest budowa szlaku rowerowego prowadzącego do Załęczańskiego Parku Krajobrazowego 40, a tworzenie nowych ścieżek rowerowych jest również jednym z celów wskazanych w strategii rozwoju gminy.2

Infrastruktura Techniczna

Pod względem podstawowej infrastruktury technicznej sytuacja w gminie Wieluń jest zróżnicowana. Dostęp do sieci wodociągowej jest bardzo dobry i obejmuje ponad 99% budynków mieszkalnych zarówno w mieście, jak i na terenach wiejskich.12 Znacznie gorzej przedstawia się sytuacja w zakresie kanalizacji sanitarnej. Podczas gdy w mieście do sieci podłączonych jest 97,8% budynków, na obszarach wiejskich wskaźnik ten wynosi jedynie 64,5%.12 Ta dysproporcja stanowi poważne wyzwanie infrastrukturalne i środowiskowe. Gmina prowadzi jednak inwestycje mające na celu poprawę tej sytuacji, realizując projekty rozbudowy sieci wodociągowej (np. przy ul. Kolejowej, ul. Zielonej, w Starzenicach) oraz kanalizacyjnej (np. w rejonie ul. Częstochowskiej, w Gaszynie przy ul. Spacerowej, przy ul. Fabrycznej).37 Planowane są również inwestycje w dobudowę oświetlenia ulicznego.37

Implikacje dla Infrastruktury

Analiza stanu infrastruktury w Wieluniu wskazuje na kilka kluczowych obszarów wymagających uwagi. W dziedzinie komunikacji publicznej widoczna jest pewna niespójność działań. Wprowadzenie bezpłatnych przejazdów 14, choć popularne, odbyło się przy jednoczesnych problemach z jakością taboru 46, niedoskonałościach systemu informacji pasażerskiej 50 i nierównym traktowaniu mieszkańców różnych części gminy.14 Sugeruje to brak spójnej, długoterminowej wizji rozwoju transportu publicznego. Działania podejmowane w odpowiedzi na skargi mieszkańców, jak wymiana busów na większe 47, wydają się mieć charakter reaktywny, a model finansowania darmowej komunikacji budzi wątpliwości co do jego długoterminowej zrównoważoności.14 Dlatego niezbędne jest opracowanie i wdrożenie kompleksowej strategii transportu publicznego dla całej gminy Wieluń. Strategia ta powinna uwzględniać realne potrzeby przewozowe na poszczególnych liniach, definiować standardy taboru, określać stabilny i efektywny model finansowania, zapewniać integrację komunikacyjną z sołectwami, wdrażać nowoczesny system informacji pasażerskiej (np. poprzez aplikację mobilną i dynamiczne tablice przystankowe) oraz obejmować poprawę infrastruktury przystankowej, w tym modernizację dworca PKS. Warto przy tym czerpać z dobrych praktyk stosowanych w innych miastach i gminach.54

Drugim istotnym problemem są dysproporcje w dostępie do infrastruktury technicznej, zwłaszcza kanalizacyjnej, między miastem a terenami wiejskimi.12 Różnica wynosząca ponad 30 punktów procentowych w poziomie skanalizowania jest znacząca i stanowi barierę rozwojową dla obszarów wiejskich, a także źródło potencjalnych problemów środowiskowych. Mimo trwających inwestycji 37, zniwelowanie tej luki będzie procesem długotrwałym i kosztownym. Dlatego konieczne jest priorytetowe traktowanie inwestycji kanalizacyjnych na terenach wiejskich, zwłaszcza w tych sołectwach, które odnotowują wzrost liczby mieszkańców (np. Dąbrowa, Gaszyn 9). Władze gminy powinny aktywnie poszukiwać zewnętrznych źródeł finansowania na ten cel, np. w ramach funduszy unijnych czy krajowych programów wsparcia infrastruktury.

Wreszcie, liczne informacje o trwających i planowanych remontach dróg różnych kategorii 36 świadczą o ciągłej potrzebie inwestycji w infrastrukturę drogową. Dobry stan dróg jest kluczowy nie tylko dla komfortu i bezpieczeństwa mieszkańców, ale także dla atrakcyjności inwestycyjnej gminy. Wymaga to systematycznego planowania i realizacji inwestycji drogowych, opartych na rzetelnej analizie stanu technicznego poszczególnych odcinków i natężenia ruchu. Niezwykle ważna jest przy tym koordynacja działań pomiędzy różnymi zarządcami dróg – gminą, powiatem 40 oraz zarządami dróg wojewódzkich i krajowych.33 Skuteczne pozyskiwanie środków zewnętrznych, np. z Rządowego Funduszu Rozwoju Dróg 40, jest kluczowe dla przyspieszenia modernizacji sieci drogowej.

Tabela: Dostępność Infrastruktury Technicznej w Gminie Wieluń (Miasto vs Wieś, ok. 2020 r.)

Rodzaj Infrastruktury

Miasto (%)

Tereny Wiejskie (%)

Ogółem Gmina (%)

Źródło

Dostęp do sieci wodociągowej (budynki)

99,8

99,4

99,6

GUS 12

Dostęp do sieci kanalizacyjnej (budynki)

97,8

64,5

81,9

GUS 12

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS.12

Tabela ta w sposób jaskrawy uwidacznia dysproporcje w dostępie do kluczowej infrastruktury sanitarnej między miastem a terenami wiejskimi. Jest to niezbędne do zrozumienia skali wyzwania i uzasadnienia potrzeby priorytetyzacji inwestycji kanalizacyjnych na obszarach wiejskich, szczególnie w kontekście obserwowanej suburbanizacji.

Jakość Życia: Usługi, Środowisko, Mieszkalnictwo

Edukacja

System edukacyjny w gminie Wieluń obejmuje 12 szkół podstawowych oraz 5 przedszkoli publicznych (bez placówek specjalnych).12 Wyniki osiągane przez uczniów na egzaminie ósmoklasisty w 2024 roku w powiecie wieluńskim były zróżnicowane. Średnie wyniki z poszczególnych przedmiotów (język polski 58,48%, matematyka 47,05%, język angielski 57,24%) 56 były generalnie nieco niższe od średnich krajowych, jednak niektóre szkoły, jak np. Szkoła Podstawowa nr 2 im. Henryka Sienkiewicza w Wieluniu, osiągnęły bardzo dobre rezultaty, przewyższające średnie gminne i powiatowe.56 Gmina wykorzystuje elektroniczny system naboru do przedszkoli.58 Kwestią istotną dla mieszkańców, zwłaszcza młodych rodzin, jest dostępność miejsc w placówkach opieki nad najmłodszymi dziećmi. Proces rekrutacji do przedszkoli odbywa się w określonych terminach 59, a Strategia Rozwoju Gminy 2 wprost wskazuje na niewystarczającą ilość miejsc w żłobkach publicznych jako słabość i zakłada potrzebę rozwoju placówek zapewniających opiekę nad dziećmi w wieku od 0 do 5 lat. Problemem o strategicznym znaczeniu, omówionym już w kontekście gospodarki, jest również potrzeba lepszego dopasowania oferty szkolnictwa zawodowego do wymagań lokalnego rynku pracy.

Opieka Zdrowotna

Główną placówką świadczącą usługi medyczne na terenie powiatu wieluńskiego jest Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej (SPZOZ) w Wieluniu, czyli szpital powiatowy.61 Szpital oferuje szeroki zakres świadczeń, obejmujący leczenie szpitalne w ramach licznych oddziałów (m.in. Szpitalny Oddział Ratunkowy, Oddział Anestezjologii i Intensywnej Terapii, Oddział Chirurgii Ogólnej, Oddział Chirurgii Urazowo-Ortopedycznej, Oddział Dziecięcy, Oddział Internistyczny o profilu ogólnym i kardiologicznym, Oddział Położniczo-Ginekologiczny, Oddział Noworodkowy, Oddział Pulmonologii, Oddział Rehabilitacji). Placówka prowadzi również liczne poradnie specjalistyczne, pracownie diagnostyczne (wyposażone m.in. w tomograf komputerowy, rezonans magnetyczny, aparaty RTG i USG), świadczy usługi w zakresie nocnej i świątecznej opieki lekarskiej, a także prowadzi hospicjum domowe, poradnię medycyny paliatywnej, pielęgniarską opiekę długoterminową oraz szkołę rodzenia.61 Niestety, na stronie internetowej szpitala brakuje łatwo dostępnych informacji na temat aktualnej dostępności poszczególnych lekarzy specjalistów oraz szacowanego czasu oczekiwania na wizytę w poradniach.63 Działania w zakresie ochrony zdrowia na poziomie powiatu koordynuje również Starostwo Powiatowe poprzez swój Wydział Zdrowia i Spraw Społecznych oraz podległe jednostki, takie jak Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna czy Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie.64

Środowisko

Jednym z najpoważniejszych problemów wpływających na jakość życia w Wieluniu jest niska jakość powietrza, szczególnie dotkliwa w sezonie grzewczym. Dane z systemu monitoringu jakości powietrza, zarówno komercyjnego (Airly 7), jak i państwowego (GIOŚ 66), regularnie wykazują przekroczenia dopuszczalnych norm stężeń pyłów zawieszonych PM10 i PM2.5.68 W okresach największego zanieczyszczenia wydawane są alerty Rządowego Centrum Bezpieczeństwa (RCB) dla regionu, ostrzegające przed smogiem i zalecające ograniczenie aktywności na zewnątrz.69 W odpowiedzi na ten problem, gmina Wieluń realizuje program priorytetowy Czyste Powietrze, mający na celu wsparcie mieszkańców w wymianie starych źródeł ciepła i termomodernizacji budynków.7 Strategia Rozwoju Gminy 2 zakłada również działania w zakresie edukacji ekologicznej oraz poprawy systemu segregacji odpadów. Gmina inwestuje także w infrastrukturę związaną z gospodarką odpadami, czego przykładem jest rozbudowa instalacji biologicznego przetwarzania odpadów w Rudzie.7 Mocną stroną Wielunia, wskazaną w strategii, jest stosunkowo duża powierzchnia terenów zieleni miejskiej, takich jak parki, skwery i planty.2 Należy jednak odnotować, że ogólny wskaźnik lesistości gminy (14,5%) jest niższy od średniej krajowej.12

Mieszkalnictwo

Sytuacja mieszkaniowa w Wieluniu również wymaga uwagi. Strategia Rozwoju Gminy 2 diagnozuje niewystarczającą liczbę mieszkań komunalnych i socjalnych jako istotną słabość i postuluje konieczność budowy nowych lokali tego typu. Dane GUS (za okres ok. 2020 r.) pokazują, że liczba mieszkań na 1000 mieszkańców (392,8) jest na przeciętnym poziomie w skali kraju (416. miejsce w rankingu gmin), jednak przeciętna powierzchnia użytkowa jednego mieszkania (76,1 m²) jest relatywnie mała, co plasuje gminę dopiero na 1958. miejscu w Polsce pod tym względem.12 W tym samym źródle można znaleźć informacje o średnich cenach mieszkań na rynku wtórnym i pierwotnym w tamtym okresie.

Bezpieczeństwo, Sport i Rekreacja

Wieluń jest generalnie postrzegany jako miasto bezpieczne. Strategia Rozwoju Gminy 2 wskazuje na funkcjonujący monitoring miejski oraz dobrą współpracę lokalnych służb (policji, straży miejskiej, straży pożarnej) jako mocne strony. Policja regularnie prowadzi działania prewencyjne i interwencyjne na terenie miasta i powiatu.6 W zakresie rekreacji i sportu sytuacja jest bardziej złożona. Miasto dysponuje terenami zielonymi, takimi jak Lasek Miejski 72, które sprzyjają rekreacji. Jednak ta sama strategia 2 wskazuje na niedostateczną i przestarzałą bazę sportowo-rekreacyjną jako istotną słabość. Dotyczy to m.in. krytego basenu, stadionu miejskiego, a także braku sal gimnastycznych przy niektórych szkołach. W odpowiedzi na te braki, planuje się działania na rzecz poprawy istniejącej bazy oraz tworzenia nowych obiektów, takich jak siłownie na wolnym powietrzu, nowoczesne place zabaw czy ścieżki rowerowe i edukacyjne.2 Na terenie powiatu działa wiele klubów sportowych 73, a lokalne instytucje i organizacje regularnie organizują różnego rodzaju wydarzenia sportowe i rekreacyjne.6

Implikacje dla Jakości Życia

Analiza usług publicznych, stanu środowiska i warunków mieszkaniowych wskazuje na kilka kluczowych obszarów wymagających interwencji w celu poprawy jakości życia mieszkańców Wielunia. Zdiagnozowany w strategii niedobór miejsc w żłobkach publicznych 2, w połączeniu z obserwowanym procesem suburbanizacji, w ramach którego rodziny z małymi dziećmi często przenoszą się na tereny wiejskie 9, może generować rosnącą presję na usługi opiekuńczo-edukacyjne nie tylko w samym mieście, ale również w dynamicznie rozwijających się sołectwach. Oznacza to, że planowanie rozwoju sieci żłobków i przedszkoli musi wykraczać poza granice miasta i uwzględniać prognozowane zmiany demograficzne w poszczególnych częściach gminy. Konieczne może okazać się tworzenie nowych placówek lub oddziałów przedszkolnych również na terenach wiejskich oraz zapewnienie do nich dogodnego i bezpiecznego dojazdu, np. poprzez odpowiednie dostosowanie siatki połączeń komunikacji publicznej.

Regularnie występujące problemy z jakością powietrza i smogiem 68, potwierdzone przez dane monitoringowe wskazujące na przekroczenia norm 68, stanowią poważną barierę dla jakości życia i zdrowia mieszkańców. Zanieczyszczone powietrze jest szczególnie groźne dla dzieci, osób starszych i cierpiących na choroby układu oddechowego i krążenia. Jest to również czynnik zniechęcający potencjalnych nowych mieszkańców oraz turystów, zwłaszcza tych, którzy poszukują możliwości aktywnego wypoczynku na świeżym powietrzu – a właśnie turystyka aktywna, oparta na walorach przyrodniczych Jury Wieluńskiej czy doliny Warty, jest wskazywana jako jeden z potencjalnych kierunków rozwoju.72 Dlatego walka ze smogiem, realizowana m.in. poprzez program Czyste Powietrze 7 i działania edukacyjne 2, musi być traktowana jako priorytet nie tylko środowiskowy, ale również społeczny i gospodarczy. Należy zintensyfikować działania na rzecz wymiany nieefektywnych źródeł ciepła, promować wykorzystanie odnawialnych źródeł energii (OZE) i termomodernizację budynków, a także rozważyć wprowadzenie bardziej restrykcyjnych lokalnych regulacji antysmogowych.

Wreszcie, zdiagnozowana w strategii 2 przestarzała baza sportowo-rekreacyjna, mimo posiadania przez miasto terenów zielonych 2, wskazuje na niewykorzystany potencjał rekreacyjny. Potrzeba modernizacji i rozbudowy infrastruktury sportowej jest często podnoszona przez mieszkańców (co sugerują typowe postulaty w dyskusjach publicznych, choć brak bezpośrednich danych w analizowanych materiałach 80). Inwestycje w modernizację i rozbudowę obiektów sportowo-rekreacyjnych, takich jak basen, stadion, sale gimnastyczne, ale także tworzenie nowoczesnych placów zabaw, skateparku 72 czy siłowni plenerowych 2, są kluczowe dla poprawy jakości życia, zwłaszcza dla rodzin z dziećmi i młodzieży. Mogą one stanowić ważny czynnik wpływający na decyzję o pozostaniu w mieście lub osiedleniu się w nim, a także wzbogacić ofertę turystyczną, szczególnie w obszarze turystyki aktywnej.

Kultura i Turystyka: Odkrywanie Potencjału Wielunia

Oferta Kulturalna

Życie kulturalne Wielunia opiera się na działalności kilku kluczowych instytucji. Wieluński Dom Kultury (WDK), wraz ze swoją filią Dworzec Kulturalny Wieluń Dąbrowa (DKWD), organizuje szeroki wachlarz zajęć, warsztatów, konkursów i wydarzeń.7 Muzeum Ziemi Wieluńskiej, mieszczące się w dawnym klasztorze, prezentuje bogate zbiory archeologiczne, etnograficzne i historyczne, a jego oddziałem jest urokliwe Muzeum Wnętrz Dworskich w pobliskim Ożarowie.7 Ważną rolę w upowszechnianiu czytelnictwa i organizacji spotkań odgrywają Miejska i Gminna Biblioteka Publiczna 7 oraz Powiatowa Biblioteka Publiczna.84 Ofertę kulturalną uzupełnia Kino Syrena.81 Kalendarz wydarzeń w Wieluniu jest bogaty i różnorodny. Regularnie odbywają się koncerty, wystawy (malarstwa, fotografii, rękodzieła), warsztaty (np. ceramiczne, fotograficzne), festyny i jarmarki (np. Jarmark Wielkanocny 7, Jarmark Franciszkański 74), turnieje (np. Ogólnopolski Turniej Tańca 85, Mityng Szachowy 85), spotkania autorskie 7, a także imprezy plenerowe, w tym kino pod chmurką.74 Strategia Rozwoju Gminy 2 pozytywnie ocenia istniejącą ofertę kulturalną i wydawniczą jako bogatą.

Atrakcje Turystyczne

Wieluń i jego okolice dysponują znacznym potencjałem turystycznym, opartym na różnorodnych atrakcjach.72 Do najważniejszych atrakcji historycznych i architektonicznych należą: zachowane fragmenty średniowiecznych murów obronnych wraz z Bramą Krakowską (Gotycką) i basztami (Prochownia, Swawoli, odbudowana Męczarnia) 72, zabytkowy Ratusz w stylu klasycystycznym, wkomponowany w mury obronne 72, historyczny układ urbanistyczny Starego Miasta 72, liczne zabytkowe kościoły (m.in. kościół św. Józefa, dawny kościół i klasztor Bernardynek – obecnie siedziba Muzeum Ziemi Wieluńskiej, zespół klasztorny Reformatów z kościołem Zwiastowania NMP 72, a także cenne drewniane kościoły w okolicznych miejscowościach, takich jak Gaszyn, Grębień czy Łaszew Rządowy 72). Ważnymi obiektami są również samo Muzeum Ziemi Wieluńskiej 72 oraz Muzeum Wnętrz Dworskich w Ożarowie.82 Warto zwrócić uwagę także na zespół dworca kolejowego i osiedla kolejarskiego 82 czy zabytkowy wiatrak typu koźlak w Kocilewie.82

Region wieluński oferuje również atrakcyjne walory przyrodnicze. W bezpośrednim sąsiedztwie gminy znajduje się Załęczański Park Krajobrazowy 87, a niedaleko również Park Krajobrazowy Międzyrzecza Warty i Widawki.73 Malownicza dolina Warty 82 oraz tereny Jury Wieluńskiej 2 stwarzają doskonałe warunki do turystyki przyrodniczej i aktywnej. Uzupełnieniem oferty są tereny zielone w samym mieście, jak Lasek Miejski.72

Dla miłośników aktywnego wypoczynku przygotowano szlaki turystyczne – piesze i rowerowe, w tym Szlak Jury Wieluńskiej i Szlak Bursztynowy 72, a także trasy rowerowe wokół Jeziora Wieluńskiego (prawdopodobnie chodzi o Zalew Jeziorsko).78 Dodatkowe atrakcje to Park Linowy 79, kryty basen i skatepark.72

Potencjał i Rozwój Turystyki

Strategia Rozwoju Gminy Wieluń 2 dostrzega potencjał turystyczny regionu, wskazując na bogate tradycje historyczno-kulturowe, urozmaicony krajobraz Jury Wieluńskiej oraz wykreowaną markę „Nadwarciański Szlak Bursztynowy” jako mocne strony. Jednocześnie jednak diagnozuje istotne słabości, takie jak brak wystarczającej i taniej bazy noclegowej, słabo zorganizowany Punkt Informacji Turystycznej, niedostateczne wyeksponowanie walorów Jury w ofercie turystycznej oraz brak silnej, rozpoznawalnej identyfikacji Ziemi Wieluńskiej na zewnątrz.2 Szansą na rozwój może być ujęcie geoturystyki w strategii rozwoju województwa łódzkiego.2 W przeszłości powstała „Koncepcja rozwoju turystyki w Gminie Wieluń do 2020 roku” 88, a obecnie trwają prace nad nowszą, ponadlokalną strategią rozwoju dla Regionu Ziemi Wieluńskiej.89 Dokument ten również podkreśla, że mimo dużego potencjału, turystyka jest obecnie niewystarczająco rozwiniętym obszarem i konieczne jest podjęcie działań na rzecz wzbogacenia i zróżnicowania oferty turystycznej. Program Rozwoju Turystyki Województwa Łódzkiego 90 akcentuje z kolei potrzebę współpracy różnych podmiotów i budowania spójnego wizerunku turystycznego regionu. Doświadczenia innych małych miast pokazują, że kluczową rolę w rozwoju turystyki odgrywają lokalne inicjatywy i zaangażowanie społeczności.29

Implikacje dla Kultury i Turystyki

Analiza potencjału kulturalnego i turystycznego Wielunia prowadzi do wniosku, że jest to obszar o niespełnionym potencjale. Mimo posiadania licznych i różnorodnych atrakcji, zarówno historycznych, jak i przyrodniczych 82, oraz istnienia dokumentów strategicznych 2, turystyka w regionie wieluńskim wydaje się być wciąż sektorem niedoinwestowanym i słabo wypromowanym. Potwierdzają to zdiagnozowane słabości, takie jak braki w bazie noclegowej, słaba informacja turystyczna czy brak rozpoznawalnej marki regionu 2, a także ocena zawarta w strategii ponadlokalnej, wskazująca na niewystarczający rozwój tego obszaru.89 Aby zmienić tę sytuację, konieczne jest przejście od etapu diagnoz i planowania strategicznego do konkretnych, skoordynowanych działań. Obejmuje to przede wszystkim inwestycje w infrastrukturę turystyczną (tworzenie nowych miejsc noclegowych o zróżnicowanym standardzie, poprawę oznakowania szlaków i atrakcji 90, stworzenie profesjonalnego systemu informacji turystycznej). Kluczowe jest również wykreowanie konkretnych, markowych produktów turystycznych, które będą wyróżniać Wieluń na tle konkurencji (np. pakietów weekendowych łączących unikalną historię związaną z wybuchem II Wojny Światowej, walory przyrodnicze Jury Wieluńskiej i możliwości aktywnego wypoczynku). Niezbędna jest także intensywna i spójna promocja oferty turystycznej na zewnątrz, prowadzona być może we współpracy z sąsiednimi gminami 89 i w ramach regionalnych działań promocyjnych.90

Rozwój turystyki w Wieluniu napotyka również na pewien konflikt między potencjałem przyrodniczym a problemami środowiskowymi. Atuty takie jak bliskość parków krajobrazowych 73 czy malownicza dolina Warty 82 stanowią doskonałą bazę dla rozwoju turystyki aktywnej i ekoturystyki. Jednak regularnie występujący problem smogu 67 oraz potencjalne zagrożenia dla środowiska naturalnego, jak np. możliwy negatywny wpływ planowanej w sąsiedztwie kopalni odkrywkowej w Złoczewie na stosunki wodne 2, mogą ten potencjał skutecznie niweczyć. Oznacza to, że ochrona środowiska naturalnego i zdecydowana poprawa jakości powietrza są warunkiem koniecznym dla rozwoju turystyki opartej na walorach przyrodniczych. Działania proekologiczne powinny stać się integralną częścią strategii rozwoju turystyki. Należy również uważnie monitorować i minimalizować potencjalne negatywne skutki dużych inwestycji przemysłowych (takich jak wspomniana kopalnia) na środowisko i krajobraz regionu.

Niewątpliwym atutem Wielunia jest jego bogata oferta kulturalna 2 oraz silna tożsamość historyczna.2 Funkcjonujące instytucje kultury i liczne wydarzenia kulturalne nie tylko wzbogacają życie mieszkańców, ale mogą również stanowić magnes przyciągający turystów. Dlatego ważne jest dalsze inwestowanie w rozwój instytucji kultury oraz wspieranie organizacji różnorodnych wydarzeń, przy jednoczesnym dbaniu o ich wysoki poziom artystyczny i skuteczną promocję. Szczególnie warto wykorzystać unikalne dziedzictwo historyczne miasta, zwłaszcza związane z tragicznymi wydarzeniami z 1 września 1939 roku, do tworzenia wyjątkowych ofert kulturalno-turystycznych, takich jak festiwale historyczne, ścieżki edukacyjne czy nowoczesne ekspozycje muzealne, które mogłyby przyciągnąć turystów zainteresowanych historią XX wieku.

Podsumowanie i Rekomendacje: Kierunki na Przyszłość dla Wielunia

Synteza Diagnozy

Przeprowadzona analiza stanu obecnego Wielunia i gminy Wieluń wskazuje na szereg kluczowych wyzwań, przed którymi stoi lokalna społeczność i władze samorządowe. Należą do nich przede wszystkim niekorzystne trendy demograficzne, objawiające się depopulacją miasta i starzeniem się społeczeństwa, a także odpływem młodych i wykwalifikowanych mieszkańców. Gospodarka, choć oparta na silnych lokalnych firmach przemysłowych, boryka się z problemem niedopasowania systemu edukacji do potrzeb rynku pracy. System transportu publicznego wymaga kompleksowej strategii i poprawy jakości. Występują znaczące dysproporcje w rozwoju infrastruktury technicznej, zwłaszcza w zakresie kanalizacji, między miastem a terenami wiejskimi. Poważnym problemem wpływającym na zdrowie i komfort życia jest niska jakość powietrza. Jednocześnie miasto posiada niewykorzystany potencjał turystyczny i rekreacyjny, a także potrzebuje profesjonalizacji działań w zakresie obsługi inwestora.

Z drugiej strony, Wieluń dysponuje również istotnymi atutami. Należą do nich bogata i unikalna historia, strategiczne położenie komunikacyjne, obecność dużych i rozpoznawalnych zakładów przemysłowych, znaczący potencjał przyrodniczy i kulturowy, a także, jak wskazuje strategia, częściowo wykorzystany potencjał zaangażowania społecznego.2

Zintegrowane Rekomendacje

W oparciu o przeprowadzoną diagnozę, sformułowano następujące zintegrowane rekomendacje działań, które mogą przyczynić się do przezwyciężenia zidentyfikowanych wyzwań i wykorzystania istniejących potencjałów:

Ożywienie Demograficzne i Gospodarcze:

  • Stworzenie dedykowanego programu wsparcia dla rozwoju MŚP oraz lokalnych start-upów, mającego na celu dywersyfikację struktury gospodarczej miasta (np. poprzez rozwój sektora usług, turystyki, nowoczesnych technologii, w tym IT).

  • Uruchomienie stałej platformy współpracy pomiędzy sektorem edukacji a lokalnym biznesem, w celu systematycznego dostosowywania programów kształcenia zawodowego do realnych potrzeb rynku pracy, organizacji praktyk i staży.2

  • Aktywne pozyskiwanie nowych inwestorów poprzez stworzenie profesjonalnego biura obsługi inwestora, skuteczną promocję przygotowanych terenów inwestycyjnych oraz oferowanie pakietu zachęt.2

  • Rozwój zasobu mieszkalnictwa komunalnego i socjalnego 2 oraz tworzenie warunków dla rozwoju budownictwa mieszkaniowego na przygotowanych i dobrze skomunikowanych terenach, również w atrakcyjnych lokalizacyjnie sołectwach.

Poprawa Infrastruktury i Jakości Życia:

  • Opracowanie i konsekwentne wdrażanie kompleksowej strategii rozwoju transportu publicznego dla całej gminy, uwzględniającej zrównoważony model finansowania, standardy taboru dostosowane do potrzeb, nowoczesny system informacji pasażerskiej oraz integrację komunikacyjną z sołectwami.14

  • Priorytetowe traktowanie inwestycji w rozbudowę sieci kanalizacyjnej na terenach wiejskich, przy aktywnym poszukiwaniu zewnętrznych źródeł finansowania.12

  • Intensyfikacja działań na rzecz poprawy jakości powietrza (antysmogowych), obejmujących wsparcie dla wymiany źródeł ciepła, promocję OZE, termomodernizację, edukację ekologiczną oraz ewentualne zaostrzenie lokalnych przepisów.2

  • Modernizacja i rozbudowa publicznej bazy sportowo-rekreacyjnej, w tym modernizacja istniejących obiektów (basen, stadion) oraz tworzenie nowych (sale gimnastyczne, siłownie plenerowe, nowoczesne place zabaw, ścieżki rowerowe).2

  • Zwiększenie dostępności miejsc w żłobkach i przedszkolach, z uwzględnieniem prognozowanego rozkładu demograficznego na terenie całej gminy.2

Rozwój Turystyki i Kultury:

  • Stworzenie i aktywna promocja markowych produktów turystycznych, opartych na unikalnych walorach Wielunia i okolic (np. „Wieluń – Świadek Historii”, „Aktywny Wypoczynek na Jurze Wieluńskiej”, „Szlakiem Drewnianych Kościołów Ziemi Wieluńskiej”).

  • Realizacja inwestycji w infrastrukturę turystyczną, w tym wspieranie powstawania nowych miejsc noclegowych o zróżnicowanym standardzie, poprawa oznakowania turystycznego oraz stworzenie profesjonalnego systemu informacji turystycznej.2

  • Świadome wykorzystanie bogatego dziedzictwa kulturowego i historycznego miasta w działaniach promocyjnych i tworzeniu oferty turystycznej.

  • Wspieranie działalności instytucji kultury oraz oddolnych inicjatyw kulturalnych i artystycznych.2

Klucz do Sukcesu: Współpraca i Zaangażowanie

Należy podkreślić, że skuteczna realizacja proponowanych działań i osiągnięcie zakładanych celów rozwojowych będzie możliwe jedynie dzięki szerokiej współpracy i zaangażowaniu różnych podmiotów. Kluczowa jest efektywna współpraca między samorządem gminnym a powiatowym (Strategia Rozwoju Gminy wskazuje na jej niedostatki jako zagrożenie 2), a także z podległymi instytucjami, lokalnymi przedsiębiorcami, organizacjami pozarządowymi 2 oraz samymi mieszkańcami, poprzez mechanizmy konsultacji społecznych i wspieranie inicjatyw lokalnych.2 Niezbędne jest również ciągłe monitorowanie postępów w realizacji przyjętych strategii i planów oraz elastyczne dostosowywanie działań do zmieniających się uwarunkowań zewnętrznych i wewnętrznych. Tylko zintegrowane i konsekwentne działania, oparte na partnerstwie i wspólnym poczuciu odpowiedzialności za przyszłość miasta i gminy, mogą przynieść oczekiwane rezultaty w postaci poprawy jakości życia mieszkańców i wzrostu atrakcyjności Wielunia.

Udostępnij na:    Udostępnij na Facebooku     Udostępnij na X.com

Autor: Administrator |  Opublikowano: 15 kwietnia, 2025

Kategorie: Raporty i Analizy, Wieluń pod lupą

«
»

Zostaw Komentarz

Cytowane prace

  1. Powiat wieluński – Wikipedia, wolna encyklopedia, otwierano: kwietnia 15, 2025, https://pl.wikipedia.org/wiki/Powiat_wielu%C5%84ski

  2. STRATEGIA ROZWOJU GMINY WIELUŃ 2025 - bip.um.wielun, otwierano: kwietnia 15, 2025, https://www.bip.um.wielun.pl/res/serwisy/bip-umwielun/komunikaty/_002_397014.pdf

  3. Wieluń – Wikipedia, wolna encyklopedia, otwierano: kwietnia 15, 2025, https://pl.wikipedia.org/wiki/Wielu%C5%84

  4. Inne - UM Wieluń, otwierano: kwietnia 15, 2025, https://www.wielun.pl/dla-mieszkancow/dzieci-i-mlodziez/83-inne.html?start=5

  5. LSR Ziemia Wieluńska - Urząd Marszałkowski Województwa Łódzkiego, otwierano: kwietnia 15, 2025, https://www.lodzkie.pl/files/prow/lgd/LSR_ZIEMIA_WIELUNSKA.pdf

  6. Radio Ziemi Wieluńskiej – Wieluń 88,6 MHz – Wieruszów 97,2 MHz ..., otwierano: kwietnia 15, 2025, https://www.radiozw.com.pl/

  7. UM Wieluń - Strona główna, otwierano: kwietnia 15, 2025, https://www.um.wielun.pl/

  8. UM Wieluń - Aktualności - um.wielun.pl, otwierano: kwietnia 15, 2025, https://www.um.wielun.pl/aktualnosci.html

  9. Ludność gminy Wieluń. W latach 2017-2022 liczba zameldowanych w mieście spadła o blisko 1,5 tys. W sołectwach jednym rośnie, innym spada, otwierano: kwietnia 15, 2025, https://wielun.naszemiasto.pl/ludnosc-gminy-wielun-w-latach-2017-2022-liczba/ar/c1-8150347

  10. Ludność - Wieluń - um.wielun.pl, otwierano: kwietnia 15, 2025, https://www.um.wielun.pl/ludnosc.html

  11. Wieluń (gmina) – Wikipedia, wolna encyklopedia, otwierano: kwietnia 15, 2025, https://pl.wikipedia.org/wiki/Wielu%C5%84_(gmina)

  12. Wieluń w liczbach. Sprawdź najważniejsze informacje o Wieluniu, otwierano: kwietnia 15, 2025, https://wielun.geoportal-krajowy.pl/statystyki-gus

  13. WIELUŃSKI, otwierano: kwietnia 15, 2025, https://lodz.stat.gov.pl/vademecum/vademecum_lodzkie/portrety_powiatow/powiat_WIELUNSKI.pdf

  14. [Wieluń] ZKM Wieluń - Strona 2 - Łódzkie Forum Komunikacyjne, otwierano: kwietnia 15, 2025, http://lfk.com.pl/viewtopic.php?t=1963&start=20

  15. Gospodarka - UM Wieluń, otwierano: kwietnia 15, 2025, https://www.wielun.pl/o-gminie/gospodarka.html

  16. Bezrobocie w Polsce: ile wynosi stopa bezrobocia w powiecie wieluńskim. Jak wypada powiat na tle województwa łódzkiego i całego kraju - 300Gospodarka.pl, otwierano: kwietnia 15, 2025, https://300gospodarka.pl/dane/bezrobocie-w-powiecie-wielunskim-stopa-bezrobocia-dane-gus-ile-wynosi

  17. Obwieszczenie w sprawie przeciętnej stopy bezrobocia w kraju oraz na obszarze powiatów stan na dzień 30 czerwca 2024 roku - Główny Urząd Statystyczny, otwierano: kwietnia 15, 2025, https://stat.gov.pl/sygnalne/komunikaty-i-obwieszczenia/lista-komunikatow-i-obwieszczen/obwieszczenie-w-sprawie-przecietnej-stopy-bezrobocia-w-kraju-oraz-na-obszarze-powiatow-stan-na-dzien-30-czerwca-2024-roku,284,11.html?contrast=black-white

  18. Rekordowo niskie bezrobocie w Polsce. Jak wygląda sytuacja w Łódzkiem? Zobacz stopę bezrobocia we wszystkich powiatach regionu | Wieluń Nasze Miasto, otwierano: kwietnia 15, 2025, https://wielun.naszemiasto.pl/rekordowo-niskie-bezrobocie-w-polsce-jak-wyglada-sytuacja-w-lodzkiem-zobacz-stope-bezrobocia-we-wszystkich-powiatach-regionu/ar/c3p2-26691817

  19. Strona główna - Powiatowy Urząd Pracy w Wieluniu - Administracja, otwierano: kwietnia 15, 2025, https://wielun.praca.gov.pl/

  20. Rynek pracy w Wieluniu – aktualne trendy i wyzwania - GoWork.pl, otwierano: kwietnia 15, 2025, https://www.gowork.pl/blog/35-rynek-pracy-w-wieluniu-aktualne-trendy-i-wyzwania/

  21. Opinie WIELTON S.A. Wieluń - GoWork.pl, otwierano: kwietnia 15, 2025, https://www.gowork.pl/opinie_czytaj,13998,2

  22. Polacy skarżą się na większy stres w pracy niż przed rokiem. Nowe dane raportu Sukces Pisany Szminką - Wieluń Nasze Miasto, otwierano: kwietnia 15, 2025, https://wielun.naszemiasto.pl/polacy-skarza-sie-na-wiekszy-stres-w-pracy-niz-przed-rokiem-nowe-dane-raportu-sukces-pisany-szminka/ar/c6p2-27349943

  23. Korona wieluń - artykuły - Dziennik Łódzki, otwierano: kwietnia 15, 2025, https://dzienniklodzki.pl/tag/korona-wielun

  24. Porozumienie branżowe na rzecz kształcenia i szkolenia zawodowego - dopasowanie systemu kształcenia zawodowego do potrzeb rynku pracy - Ministerstwo Edukacji Narodowej - Gov.pl, otwierano: kwietnia 15, 2025, https://www.gov.pl/web/edukacja/porozumienie-branzowe-na-rzecz-ksztalcenia-i-szkolenia-zawodowego---dopasowanie-systemu-ksztalcenia-zawodowego-do-potrzeb-rynku-pracy

  25. Staż w Wieluniu – praktyki dla studentów w Wieluniu - SEOSEM24, otwierano: kwietnia 15, 2025, https://seosem24.pl/blog/szkolenia/staz-w-wieluniu-praktyki-dla-studentow-w-wieluniu/

  26. Działki na sprzedaż: Wieluń, wieluński | Otodom.pl, otwierano: kwietnia 15, 2025, https://www.otodom.pl/pl/wyniki/sprzedaz/dzialka/lodzkie/wielunski/wielun

  27. Działki na sprzedaż: wieluński, łódzkie | Otodom.pl, otwierano: kwietnia 15, 2025, https://www.otodom.pl/pl/wyniki/sprzedaz/dzialka/lodzkie/wielunski

  28. działki inwestycyjne - Wieluń - sprzedaj w kategorii Sprzedaż - OLX, otwierano: kwietnia 15, 2025, https://www.olx.pl/nieruchomosci/dzialki/sprzedaz/wielun/q-dzia%C5%82ki-inwestycyjne/

  29. Rozwój małych miast: Jak lokalne inicjatywy wpływają na gospodarkę - tygodnik.pl, otwierano: kwietnia 15, 2025, https://tygodnik.pl/pl/639_artykuly-sponsorowane/16473_rozwoj-malych-miast-jak-lokalne-inicjatywy-wplywaja-na-gospodarke.html

  30. Potencjał inwestycyjny polskich miast - Polska Agencja Inwestycji i Handlu, otwierano: kwietnia 15, 2025, https://www.paih.gov.pl/wp-content/uploads/2024/10/Potencjal-inwestycyjny-polskich-miast-Poznan-2024.pdf

  31. Miasta, w których inwestycja w nieruchomości przyniesie największy zysk - DI mobile, otwierano: kwietnia 15, 2025, https://di.com.pl/miasta-w-ktorych-inwestycja-w-nieruchomosci-przyniesie-najwiekszy-zysk-70687

  32. Związek Miast Polskich | O kształceniu zawodowym w miastach małych i średnich, otwierano: kwietnia 15, 2025, https://www.miasta.pl/aktualnosci/o-ksztalceniu-zawodowym-w-miastach-malych-i-srednich

  33. Komunikacja - UM Wieluń, otwierano: kwietnia 15, 2025, https://www.um.wielun.pl/infrastruktura/komunikacja.html

  34. Obwodnica Wielunia w ciągu DK-74 otwarta - Rynek Infrastruktury, otwierano: kwietnia 15, 2025, https://www.rynekinfrastruktury.pl/mobile/obwodnica-wielunia-w-ciagu-dk74-otwarta-58006.html

  35. Budowa obwodnic Wielunia i Bełchatowa w ciągu dk nr 74 - Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad - Portal Gov.pl, otwierano: kwietnia 15, 2025, https://www.gov.pl/web/gddkia/budowa-obwodnic-wielunia-i-belchatowa-w-ciagu-dk-nr-74

  36. Gmina Wieluń: Będzie remont drogi z Kurowa w stronę Kopydłowa. Kiedy koniec prac?, otwierano: kwietnia 15, 2025, https://info.wielun.pl/2024/09/26/gmina-wielun-bedzie-remont-drogi-z-kurowa-w-strone-kopydlowa-kiedy-koniec-prac/

  37. Gmina Wieluń - bip.um.wielun, otwierano: kwietnia 15, 2025, https://www.bip.um.wielun.pl/res/serwisy/pliki/36457766?version=1.0

  38. Remonty dróg wieluń - artykuły - Wieluń Nasze Miasto, otwierano: kwietnia 15, 2025, https://wielun.naszemiasto.pl/tag/remonty-drog-wielun

  39. Tag: remont drogi - INFO Wieluń, otwierano: kwietnia 15, 2025, https://info.wielun.pl/tag/remont-drogi/

  40. Remont dróg powiatowych na terenie powiatu wieluńskiego - Powiat Wieluński, otwierano: kwietnia 15, 2025, https://powiat.wielun.pl/Remont_drog_powiatowych_na_terenie_powiatu_wielunskiego.html

  41. Trwa przebudowa drogi powiatowej nr 4510E Wieluń-Toplin - Aktualności - Gmina Skomlin, otwierano: kwietnia 15, 2025, https://www.skomlin.pl/asp/trwa-przebudowa-drogi-powiatowej-nr-4510e-wielun-toplin,5,artykul,1,527

  42. Łódzkie: Koniec opóźnionej przebudowy DW-486 pod Wieluniem - Rynek Infrastruktury, otwierano: kwietnia 15, 2025, https://www.rynekinfrastruktury.pl/wiadomosci/drogi-i-autostrady/lodzkie-koniec-opoznionej-przebudowy-dw486-pod-wieluniem-93652.html

  43. Infrastruktura - INFO Wieluń, otwierano: kwietnia 15, 2025, https://info.wielun.pl/category/infrastruktura/

  44. Protokół nr 185 z Zarządu Powiatu z dnia 29.08.2023r...docx, otwierano: kwietnia 15, 2025, https://www.powiat-wielun.finn.pl/res/serwisy/pliki/33312239?version=1.0

  45. [Wieluń] ZKM Wieluń - Łódzkie Forum Komunikacyjne, otwierano: kwietnia 15, 2025, http://www.lfk.com.pl/viewtopic.php?t=1963

  46. Wieluńska komunikacja już nie jest miejska. Zobaczcie memy o przewozach w Wieluniu | Wieluń Nasze Miasto, otwierano: kwietnia 15, 2025, https://wielun.naszemiasto.pl/wielunska-komunikacja-juz-nie-jest-miejska-zobaczcie-memy-o/ar/c4-9133313

  47. Wieluń: Dwa nowe autobusy kursują po ulicach miasta i gminy. Są bardziej przestronne, otwierano: kwietnia 15, 2025, https://info.wielun.pl/2024/01/29/wielun-dwa-nowe-autobusy-kursuja-po-ulicach-miasta-i-gminy-sa-bardziej-przestronne/

  48. Linia G Wieluń-Bieniądzice, otwierano: kwietnia 15, 2025, http://www.pks-wielun.pl/images/km/liniag.html

  49. Tabliczki przystankowe PKS Wieluń, otwierano: kwietnia 15, 2025, http://tabliczki.pks-wielun.pl/

  50. Działalność dworca PKS w Wieluniu budzi niezadowolenie podróżnych | Wieluń Nasze Miasto, otwierano: kwietnia 15, 2025, https://wielun.naszemiasto.pl/dzialalnosc-dworca-pks-w-wieluniu-budzi-niezadowolenie/ar/c1-8608739

  51. Wieluńska Komunikacja Gminna − rozkłady jazdy, otwierano: kwietnia 15, 2025, http://wielun.trasownik.net/

  52. C - Wieluńska Komunikacja Gminna − rozkłady jazdy, otwierano: kwietnia 15, 2025, http://wielun.trasownik.net/linia-C.html

  53. Powiat bełchatowski: Autobusy ŁKA ważnym elementem transportu publicznego, otwierano: kwietnia 15, 2025, https://www.transport-publiczny.pl/wiadomosci/powiat-belchatowski-autobusy-lka-waznym-elementem-transportu-publicznego--86639.html

  54. Zrównoważona mobilność miejska – dobre praktyki - CEJSH, otwierano: kwietnia 15, 2025, https://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.ojs-doi-10_25312_2391-5129_33_2021_11jjdj/c/articles-2089970.pdf.pdf

  55. 6 pomysłów na walkę z wykluczeniem transportowym - Klub Jagielloński, otwierano: kwietnia 15, 2025, https://klubjagiellonski.pl/2018/04/19/6-pomyslow-na-walke-z-wykluczeniem-transportowym/

  56. Wyniki egzaminu ósmoklasisty wieluński lodzkie - WaszaEdukacja.pl, otwierano: kwietnia 15, 2025, https://waszaedukacja.pl/egzaminy/egzamin-osmoklasisty/wyniki/lodzkie/wielunski

  57. Wyniki egzaminu ósmoklasisty 2024 w powiecie wieluńskim - Wieluń Nasze Miasto, otwierano: kwietnia 15, 2025, https://wielun.naszemiasto.pl/wyniki-egzaminu-osmoklasisty-2024-w-powiecie-wielunskim/ar/c1-9744527

  58. Publiczne Przedszkole nr 4 w Wieluniu z Oddziałami Integracyjnymi.: Publiczne Przedszkole nr4 z Oddziałami Integracyjnymi w Wieluniu - Witamy w naszym serwisie internetowym, otwierano: kwietnia 15, 2025, https://www.przedszkole4.wielun.pl/

  59. Rekrutacja - Wieluń, otwierano: kwietnia 15, 2025, https://przedszkola-wielun.nabory.pl/

  60. Zapisy dzieci do przedszkoli w gminie Wieluń na rok szkolny 2024/25. Sprawdź ważne terminy, zasady rekrutacji i zobacz ZDJĘCIA placówek, otwierano: kwietnia 15, 2025, https://wielun.naszemiasto.pl/zapisy-dzieci-do-przedszkoli-w-gminie-wielun-na-rok-szkolny/ar/c5-8148033

  61. Kontakt - szpital-wielun.pl, otwierano: kwietnia 15, 2025, https://www.szpital-wielun.pl/index.php?id=3

  62. SAMODZIELNY PUBLICZNY ZAKŁAD OPIEKI ZDROWOTNEJ W WIELUNIU ul. Szpitalna 16 98-300 Wieluń e-mail: sekretariat@szpital-wielun.pl - SPZOZ, otwierano: kwietnia 15, 2025, https://www.szpital.bip.powiat.wielun.pl/res/serwisy/pliki/18460257?version=1.0

  63. SPZOZ w Wieluniu - Strona Główna, otwierano: kwietnia 15, 2025, https://www.szpital-wielun.pl/

  64. Powiat Wieluński, otwierano: kwietnia 15, 2025, https://powiat.wielun.pl/

  65. Mapa Airly: stan jakości i poziom zanieczyszczenia powietrza w Polsce, otwierano: kwietnia 15, 2025, https://airly.org/map/pl/

  66. Dane pomiarowe Wieluń , ul. POW 12 , tabele - GIOŚ, otwierano: kwietnia 15, 2025, https://powietrze.gios.gov.pl/pjp/current/station_details/table/347/10/4?lang=pl

  67. Ocena jakości powietrza - Bieżące dane pomiarowe - GIOŚ, otwierano: kwietnia 15, 2025, https://powietrze.gios.gov.pl/

  68. Smog Wieluń – stan i prognoza zanieczyszczenia powietrza - Onet.pl, otwierano: kwietnia 15, 2025, https://pogoda.onet.pl/smog/wielun-359017

  69. Chwycił mróz - smog dusi w Łódzkiem! W tych lokalizacjach jakość powietrza jest fatalna. Jest alert RCB - EWI24, otwierano: kwietnia 15, 2025, https://ewi24.net/wiadomosci/lodzkie/chwycil-mroz-smog-dusi-w-lodzkiem-w-tych-lokalizacjach-jakosc-powietrza-fatalna-jest-alert-rcb

  70. Alert RCB - zła jakość powietrza (18.02) - Rządowe Centrum Bezpieczeństwa - Portal Gov.pl, otwierano: kwietnia 15, 2025, https://www.gov.pl/web/rcb/alert-rcb---zla-jakosc-powietrza-1802

  71. INFO Wieluń | Wiadomości, informacje z Wielunia i regionu, otwierano: kwietnia 15, 2025, https://info.wielun.pl/

  72. Wieluń. Atrakcje, które warto zwiedzić - PolskieSzlaki.pl, otwierano: kwietnia 15, 2025, https://www.polskieszlaki.pl/wielun.html

  73. plan rozwoju lokalnego powiatu wieluńskiego na lata 2006-2013, otwierano: kwietnia 15, 2025, https://eurzad.finn.pl/pzwielun/server/pobierz_rejestry_zalacznik/665181

  74. Co będzie się działo w weekend w Wieluniu i okolicy? Przegląd imprez i wydarzeń 21 - 22 września 2024 | Wieluń Nasze Miasto, otwierano: kwietnia 15, 2025, https://wielun.naszemiasto.pl/co-bedzie-sie-dzialo-w-weekend-w-wieluniu-i-okolicy/ar/c13-9798529

  75. Imprezy wielun i okolice - artykuły | Wieluń Nasze Miasto, otwierano: kwietnia 15, 2025, https://wielun.naszemiasto.pl/tag/imprezy-wielun-i-okolice

  76. Kalendarz imprez kulturalnych i oświatowych.doc, otwierano: kwietnia 15, 2025, https://www.powiat-wielun.finn.pl/res/serwisy/pliki/25827035?version=1.0

  77. Zanieczyszczenie powietrza | Wieluń Nasze Miasto, otwierano: kwietnia 15, 2025, https://wielun.naszemiasto.pl/tag/zanieczyszczenie-powietrza

  78. Wieluń i okolice – najpiękniejsze miejsca do odwiedzenia, otwierano: kwietnia 15, 2025, https://pszs-wielun.pl/wielun-i-okolice-najpiekniejsze-miejsca-do-odwiedzenia.htm

  79. Atrakcje Wielunia na każdą porę roku - Wieluń i województwko Łódzkie, otwierano: kwietnia 15, 2025, https://pszs-wielun.pl/atrakcje-wielunia-na-kazda-pore-roku.htm

  80. otwierano: stycznia 1, 1970, https://wielun.naszemiasto.pl/

  81. Wieluński Dom Kultury - Strona Główna, otwierano: kwietnia 15, 2025, https://www.wdkwielun.pl/

  82. Atrakcje turystyczne w Wieluniu i powiecie. Co zobaczyć? Oto najciekawsze zabytki, perełki przyrodnicze i inne ciekawe miejsca ZDJĘCIA | Wieluń Nasze Miasto, otwierano: kwietnia 15, 2025, https://wielun.naszemiasto.pl/atrakcje-turystyczne-w-wieluniu-i-powiecie-co-zobaczyc-oto/ar/c7-8274092

  83. Muzeum Ziemi Wieluńskiej w Wieluniu - Dwór w Ożarowie, otwierano: kwietnia 15, 2025, https://muzeum.wielun.pl/

  84. Wieluń i okolice - Zofia Białas o ciekawych wydarzeniach w regionie, otwierano: kwietnia 15, 2025, http://kultura.wielun.pl/

  85. Aktualności - UM Wieluń, otwierano: kwietnia 15, 2025, https://www.wielun.pl/aktualnosci.html?start=5

  86. Atrakcje Wieluń, co zwiedzać, ciekawe miejsca w Wieluniu - Nocowanie.pl,` otwierano: kwietnia 15, 2025, https://www.nocowanie.pl/atrakcje/wielun/

  87. Atrakcje Wieluń, ciekawe miejsca w Wieluniu i okolicy - Noclegowo.pl, otwierano: kwietnia 15, 2025, https://www.noclegowo.pl/atrakcje/wielun/

  88. Koncepcja rozwoju turystyki w Gminie Wieluń do 2020 roku - bip.um.wielun, otwierano: kwietnia 15, 2025, https://www.bip.um.wielun.pl/bipkod/18790797

  89. Projekt Strategii rozwoju ponadlokalnego regionu ziemi wieluńskiej na lata 2023-2030 - Urząd Miasta i Gminy Działoszyn, otwierano: kwietnia 15, 2025, https://dzialoszyn.pl/wp-content/uploads/2024/07/projekt_07.2024_Strategia-Rozwoju-Ponadlokalnego-Regionu-Ziemi-Wielunskiej-na-lata-2023-2030.pdf

  90. Program Rozwoju Turystyki w Województwie Łódzkim w Województwie Łódzkim na lata 2007 na lata 2007 – 2020 - LGD Gniazdo, otwierano: kwietnia 15, 2025, https://lgdgniazdo.pl/wp-content/uploads/2016/07/Program-Rozowju-Turystyki-w-Wojewodztwie-Lodzkim-na-lata-2007-2020.pdf

  91. Rozwój turystyki zrównoważonej szansą na wykorzystanie potencjałów małych miast - Repozytorium PK, otwierano: kwietnia 15, 2025, https://repozytorium.biblos.pk.edu.pl/redo/resources/33106/file/suwFiles/KazmierczakB_RozwojTurystyki.pdf