Raport o Stanie Środowiska w Gminie Wieluń: Lokalny Bilans Ekologiczny

1. Wprowadzenie: Stan Środowiska w Wieluniu

Cel i Zakres Raportu

Niniejszy raport przedstawia kompleksową ocenę stanu środowiska naturalnego na terenie gminy Wieluń, stanowiąc próbę stworzenia lokalnego bilansu ekologicznego. Analiza obejmuje kluczowe komponenty środowiska: jakość powietrza atmosferycznego, stan wód powierzchniowych i podziemnych, gospodarkę odpadami komunalnymi oraz, w ograniczonym zakresie z uwagi na dostępność danych, tereny zielone. Celem opracowania jest identyfikacja zarówno mocnych stron zarządzania środowiskiem w gminie, jak i głównych wyzwań ekologicznych, przed którymi stoi Wieluń. Raport opiera się na dostępnych danych pochodzących z Państwowego Monitoringu Środowiska (Główny Inspektorat Ochrony Środowiska – GIOŚ, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska – WIOŚ), danych z lokalnych systemów pomiarowych oraz oficjalnych dokumentów i raportów publikowanych przez Urząd Miejski w Wieluniu i Starostwo Powiatowe w Wieluniu.

Kontekst Geograficzny i Administracyjny

Wieluń jest miastem powiatowym położonym w południowo-zachodniej części województwa łódzkiego, pełniącym funkcję ważnego ośrodka administracyjnego, gospodarczego i kulturalnego dla regionu Ziemi Wieluńskiej.¹ Gmina Wieluń obejmuje zarówno tereny miejskie, jak i obszary wiejskie, co determinuje zróżnicowaną presję na środowisko. Położenie geograficzne, struktura osadnicza, charakterystyka gospodarcza (w tym rolnictwo i przemysł) oraz infrastruktura techniczna (sieci ciepłownicze, kanalizacyjne, drogowe) to kluczowe czynniki kształtujące lokalne uwarunkowania środowiskowe, które są brane pod uwagę w niniejszej analizie. Powiat wieluński, w skład którego wchodzi gmina, posiada opracowane dokumenty strategiczne, takie jak Program Ochrony Środowiska, które wyznaczają kierunki działań w zakresie ochrony środowiska.²

2. Jakość Powietrza Atmosferycznego

Ocena jakości powietrza w Wieluniu opiera się na danych pochodzących z dwóch odrębnych, lecz uzupełniających się systemów monitoringu: Państwowego Monitoringu Środowiska (PMŚ) realizowanego przez GIOŚ oraz lokalnej sieci czujników zainstalowanej przez Gminę Wieluń.

Systemy Monitoringu Powietrza w Wieluniu

Państwowy Monitoring Środowiska (PMŚ) – Stacja GIOŚ

Na terenie Wielunia funkcjonuje jedna stacja pomiarowa włączona do krajowej sieci Państwowego Monitoringu Środowiska, zarządzana przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska. Stacja zlokalizowana jest przy ulicy POW 12.³ Jest to stacja tła miejskiego, co oznacza, że jej lokalizacja jest reprezentatywna dla narażenia przeciętnego mieszkańca miasta, z dala od bezpośredniego wpływu dużych emitorów przemysłowych czy głównych arterii komunikacyjnych.³ Stacja ta rozpoczęła pomiary w 2012 roku.³

Kluczową cechą tej stacji jest jej manualny charakter pomiarów. Oznacza to, że próbki powietrza pobierane są w cyklach 24-godzinnych, a następnie analizowane w laboratorium. Stacja prowadzi codzienne pomiary stężenia pyłu zawieszonego PM10 oraz, co istotne, stężenia silnie rakotwórczego benzo(a)pirenu (BaP) zawartego w pyle PM10.³ Metoda manualna (grawimetryczna) charakteryzuje się wysoką dokładnością, jednak wyniki uzyskiwane są ze znacznym opóźnieniem, często liczonym w tygodniach, co uniemożliwia bieżące informowanie mieszkańców o stanie powietrza.⁵ Dane dobowe z tej stacji są dostępne publicznie w „Banku danych pomiarowych” na portalu „Jakość Powietrza” GIOŚ.³ W przeszłości, prawdopodobnie w tej samej lub bardzo bliskiej lokalizacji (ul. POW 14), prowadzono również pomiary dwutlenku siarki (SO2), gdzie w 2008 roku odnotowano stosunkowo wysokie stężenie dobowe.⁷ Obecnie jednak stacja GIOŚ w Wieluniu nie prowadzi pomiarów automatycznych (godzinowych) ani manualnych dla innych kluczowych zanieczyszczeń, takich jak pył PM2.5, dwutlenek azotu (NO2), ozon (O3), tlenek węgla (CO) czy dwutlenek siarki (SO2).³ Ocena poziomów tych substancji w strefie łódzkiej, do której należy Wieluń ³, opiera się na pomiarach z innych stacji w województwie oraz na modelowaniu matematycznym.⁴ Wyniki rocznych ocen jakości powietrza dla stref publikowane są przez GIOŚ.⁸

Lokalna Sieć Czujników Jakości Powietrza (Airly)

W odpowiedzi na potrzebę dostarczania mieszkańcom bieżących informacji o stanie powietrza, Gmina Wieluń zainwestowała we własny system monitoringu oparty na czujnikach firmy Airly. W grudniu 2021 roku sieć ta została rozbudowana o 6 nowych urządzeń, co zwiększyło ich łączną liczbę do 10. Czujniki te zostały zainstalowane głównie na budynkach szkolnych na terenie gminy.⁹

Czujniki Airly działają w trybie automatycznym, mierząc stężenia zanieczyszczeń w czasie rzeczywistym. Urządzenia zainstalowane w Wieluniu monitorują stężenia pyłów zawieszonych PM1, PM2.5 oraz PM10, a także podstawowe parametry meteorologiczne: temperaturę, ciśnienie atmosferyczne i wilgotność powietrza.⁵ Dane z czujników są przesyłane co kilka minut i udostępniane publicznie za pośrednictwem interaktywnej mapy na stronie internetowej Airly oraz dedykowanej, bezpłatnej aplikacji mobilnej.⁹ Przykładowe lokalizacje czujników to Plac Kazimierza Wielkiego oraz ulica Prymasa 1000-lecia, których odczyty są również prezentowane w formie widgetów na oficjalnej stronie internetowej Gminy Wieluń.⁹ Niektóre modele czujników Airly mogą mierzyć również zanieczyszczenia gazowe (NO₂, O₃, SO₂, CO) ⁵, jednak brak jest informacji potwierdzających, czy czujniki w Wieluniu są wyposażone w te sensory.⁹

Czujniki takie jak Airly, LookO2 czy Syngeos ¹² należą do kategorii tzw. czujników niskokosztowych lub wskaźnikowych. Dostarczają one cennych informacji o bieżącej sytuacji i trendach zmian jakości powietrza, jednak ich dokładność i metodyka pomiaru mogą różnić się od metod referencyjnych stosowanych w Państwowym Monitoringu Środowiska.⁵ Dane z tych czujników mają przede wszystkim charakter informacyjny i edukacyjny, podnosząc świadomość społeczną na temat problemu smogu. Warto zauważyć, że istnieją aplikacje mobilne, takie jak Kanarek, które agregują i prezentują dane z różnych źródeł, w tym GIOŚ oraz sieci czujników wskaźnikowych.¹⁶

Istnienie w Wieluniu dwóch systemów monitoringu – oficjalnego, referencyjnego GIOŚ oraz gęstej, lokalnej sieci czujników wskaźnikowych – jest zjawiskiem wartym odnotowania. Stacja GIOŚ dostarcza danych niezbędnych do formalnej oceny jakości powietrza w strefie łódzkiej i raportowania do instytucji krajowych i europejskich ⁸, ale ze względu na manualny charakter i ograniczenia zakresu pomiarowego, nie zaspokaja w pełni potrzeby bieżącego informowania mieszkańców.³ Inwestycja gminy w sieć Airly ⁹ świadczy o zrozumieniu tych ograniczeń i proaktywnym podejściu do problemu komunikacji ryzyka związanego z zanieczyszczeniem powietrza. Lokalizacja czujników przy szkołach dodatkowo wzmacnia ich funkcję edukacyjną.⁹ Kluczowe staje się jednak zapewnienie spójności przekazu i właściwej interpretacji danych z obu systemów, biorąc pod uwagę różnice w metodyce i dokładności pomiarów.

Analiza Stanu Jakości Powietrza

Pyły Zawieszone (PM10, PM2.5)

Pyły zawieszone PM10 i PM2.5 są jednymi z najgroźniejszych zanieczyszczeń powietrza w Polsce, mając udowodniony negatywny wpływ na zdrowie układu oddechowego i krążenia.

Dane GIOŚ (PM10): Analiza wieloletnich danych (np. z ostatnich 5-10 lat) ze stacji manualnej GIOŚ przy ul. POW 12 jest niezbędna do oceny długoterminowych trendów stężeń PM10 oraz stopnia zgodności z obowiązującymi normami jakości powietrza. Kluczowe są tu: średnioroczne stężenie PM10 (norma: 40 µg/m³) oraz liczba dni w roku z przekroczeniem normy dobowej (norma: 50 µg/m³, dopuszczalna liczba dni z przekroczeniem: 35). Roczne raporty WIOŚ w Łodzi ¹⁷ lub zbiorcze raporty GIOŚ ⁸ powinny zawierać klasyfikację strefy łódzkiej pod kątem stężeń PM10, wskazując, czy normy są dotrzymywane.
Dane Airly (PM1, PM2.5, PM10): Dane z 10 czujników Airly rozmieszczonych na terenie gminy ⁹ dostarczają obrazu bieżącej sytuacji, pokazując zmienność stężeń pyłów w cyklu dobowym i sezonowym. Pozwalają one na identyfikację epizodów smogowych w czasie rzeczywistym i informowanie mieszkańców o potencjalnym zagrożeniu.⁹ Analiza danych z dłuższego okresu (np. całego sezonu grzewczego) mogłaby wskazać na częstotliwość występowania podwyższonych stężeń PM2.5 i PM10 oraz obszary gminy szczególnie narażone. Należy jednak pamiętać, że oficjalne poziomy informowania i alarmowania o smogu ogłaszane są na podstawie danych ze stacji referencyjnych GIOŚ.

Benzo(a)piren (BaP)

Benzo(a)piren jest wielopierścieniowym węglowodorem aromatycznym (WWA) o silnych właściwościach rakotwórczych. Jego głównym źródłem w powietrzu jest tzw. niska emisja, czyli spalanie paliw stałych (zwłaszcza węgla i drewna) w indywidualnych instalacjach grzewczych oraz spalanie odpadów.

Dane GIOŚ: Pomiary stężenia BaP w pyle PM10 na stacji GIOŚ w Wieluniu ³ mają kluczowe znaczenie dla oceny narażenia mieszkańców na tę toksyczną substancję. W Polsce obowiązuje poziom docelowy dla średniorocznego stężenia BaP wynoszący 1 ng/m³. Przekroczenia tej wartości są powszechnym problemem w wielu polskich miejscowościach, szczególnie w sezonie grzewczym. Analiza danych historycznych ze stacji przy ul. POW 12 pozwoli ocenić, czy Wieluń również boryka się z problemem nadmiernych stężeń BaP i jakie są trendy w tym zakresie.

Inne Zanieczyszczenia (SO2, NO2, O3, CO)

Jak wspomniano, stacja GIOŚ w Wieluniu nie prowadzi obecnie monitoringu dwutlenku siarki (SO2), dwutlenku azotu (NO2), ozonu troposferycznego (O3) ani tlenku węgla (CO).³ Ocena poziomów tych zanieczyszczeń wymagałaby wykorzystania danych z modelowania jakości powietrza ⁴ lub wyników pomiarów z najbliższych stacji automatycznych PMŚ, np. w Piotrkowie Trybunalskim czy Radomsku ⁴, choć ich odległość może ograniczać reprezentatywność dla Wielunia. Nie ma pewności, czy lokalne czujniki Airly mierzą te gazy.⁹ Brak lokalnych danych utrudnia pełną ocenę narażenia na te substancje, z których NO2 jest głównym wskaźnikiem zanieczyszczeń komunikacyjnych, a O3 (smog fotochemiczny) stanowi problem głównie w sezonie letnim.

Identyfikacja Głównych Źródeł Zanieczyszczeń

Charakter mierzonych zanieczyszczeń na stacji GIOŚ (PM10, BaP) ³ oraz koncentracja pomiarów pyłowych w sieci Airly ⁹ silnie sugerują, że głównym problemem jakości powietrza w Wieluniu, podobnie jak w wielu innych polskich miastach, jest niska emisja. Pochodzi ona przede wszystkim z indywidualnego ogrzewania budynków mieszkalnych przy użyciu paliw stałych (węgla, drewna, a czasem niestety również odpadów) w przestarzałych, nieefektywnych kotłach i piecach. Problem ten nasila się wyraźnie w sezonie grzewczym (jesień-zima). Dodatkowym źródłem zanieczyszczenia pyłami i tlenkami azotu jest transport drogowy, zwłaszcza w centrum miasta i wzdłuż głównych ciągów komunikacyjnych. Udział przemysłu w lokalnej emisji zanieczyszczeń wymagałby szczegółowej analizy, jednak brak monitoringu SO2 sugeruje, że może on nie być uznawany za dominujące źródło w skali miasta. Potwierdzenie tych przypuszczeń wymagałoby dostępu do danych z inwentaryzacji emisji dla gminy Wieluń.

Ocena Ogólna i Trendy

Stan jakości powietrza w Wieluniu budzi obawy, szczególnie w kontekście potencjalnych przekroczeń norm dla pyłu zawieszonego PM10 i poziomu docelowego dla benzo(a)pirenu, co jest typowe dla wielu obszarów Polski z dominującym problemem niskiej emisji. Długoterminowe dane GIOŚ są kluczowe dla formalnej oceny zgodności z prawem, podczas gdy sieć Airly dostarcza cennych informacji o bieżącej sytuacji i podnosi świadomość mieszkańców. Porównanie aktualnych danych z danymi historycznymi (np. wspomnianymi pomiarami SO2 z 2008 roku ⁷) mogłoby pomóc w ocenie długofalowych trendów, choć wymaga ostrożności ze względu na zmiany metodyki czy lokalizacji pomiarów. Skuteczność działań naprawczych, takich jak program „Czyste Powietrze” promowany przez gminę ⁹, będzie kluczowa dla poprawy sytuacji w przyszłości.

Poniższa tabela przedstawia przykładową strukturę dla zestawienia danych o jakości powietrza, która powinna zostać uzupełniona aktualnymi danymi z GIOŚ i Airly za reprezentatywny okres (np. ostatnie 3-5 lat).

Tabela 1: Wybrane Wskaźniki Jakości Powietrza w Wieluniu (Dane Przykładowe/Do Uzupełnienia)

Zanieczyszczenie	Źródło Danych	Okres Danych	Wartość / Zakres Stężeń (Przykładowe)	Norma / Poziom Docelowy (PL/UE)	Ocena (Przykładowa)
PM10 (średnioroczne)	GIOŚ (ul. POW 12)	2021-2023	35-45 µg/m³	40 µg/m³	Blisko normy / Powyżej normy
PM10 (liczba dni z przekr. >50 µg/m³)	GIOŚ (ul. POW 12)	2021-2023	40-70 dni/rok	35 dni/rok	Powyżej normy
PM2.5 (średnioroczne)	Airly (średnia/zakres)	2023	20-30 µg/m³ (wymaga weryfikacji)	20 µg/m³ (od 2020)	Prawdopodobnie powyżej normy
Benzo(a)piren (BaP) (średnioroczne)	GIOŚ (ul. POW 12)	2021-2023	2-5 ng/m³	1 ng/m³	Znacznie powyżej poziomu docelowego

Uwaga: Powyższa tabela ma charakter ilustracyjny. Rzeczywiste wartości należy pozyskać z oficjalnych raportów GIOŚ/WIOŚ oraz analizy danych z sieci Airly za wskazane okresy.

3. Stan Wód Powierzchniowych i Podziemnych

Ocena stanu wód na terenie gminy Wieluń jest kluczowym elementem bilansu ekologicznego, wpływającym na bioróżnorodność, możliwości rekreacji oraz zaopatrzenie mieszkańców w wodę.

Monitoring i Ocena Wód Powierzchniowych

Głównym źródłem informacji o stanie wód powierzchniowych są dane gromadzone i publikowane przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska (WIOŚ) w Łodzi, w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska. Oceny dokonywane są zgodnie z metodyką Ramowej Dyrektywy Wodnej UE, która opiera się na koncepcji Jednolitych Części Wód (JCW). JCW to określony fragment wód powierzchniowych (rzeki, jeziora, wody przejściowe lub przybrzeżne) lub podziemnych, charakteryzujący się podobnymi cechami naturalnymi i będący pod wpływem podobnych presji antropogenicznych.¹⁹ Dla każdej JCW określa się jej stan ekologiczny (lub potencjał ekologiczny dla wód silnie zmienionych i sztucznych) oraz stan chemiczny.

Na terenie gminy Wieluń istotnym ciekiem jest Kanał Wieluński, będący częścią większej Jednolitej Części Wód Pyszna do Dopływu z Gromadzic. Dostępne dane archiwalne, pochodzące z raportu z realizacji Programu Ochrony Środowiska powiatu wieluńskiego, wskazują, że w okresie monitoringu 2010-2012 ta JCW została zaklasyfikowana jako wykazująca zły stan, co wynikało z osiągnięcia jedynie słabego potencjału ekologicznego (odpowiadającego III klasie jakości).² Słaby potencjał ekologiczny oznacza, że parametry biologiczne (np. skład gatunkowy ryb, bezkręgowców dennych, fitoplanktonu) oraz wspierające je wskaźniki fizykochemiczne (np. stężenia związków azotu i fosforu, natlenienie, BZT5, ChZT) i hydromorfologiczne odbiegały znacząco od stanu bardzo dobrego.

Konieczna jest weryfikacja najnowszych dostępnych raportów o stanie środowiska w województwie łódzkim, publikowanych przez WIOŚ w Łodzi ¹⁷, aby uzyskać aktualną klasyfikację stanu/potencjału ekologicznego oraz stanu chemicznego dla JCW Pyszna (Kanał Wieluński) oraz ewentualnych innych cieków i zbiorników wodnych na terenie gminy Wieluń. Raporty te powinny również wskazywać na konkretne parametry, które decydowały o uzyskanej klasyfikacji.

Potencjalnymi źródłami zanieczyszczeń wód powierzchniowych w gminie Wieluń mogą być:

Źródła komunalne: Niekontrolowane zrzuty ścieków sanitarnych z obszarów nieskanalizowanych, nieszczelności systemów kanalizacyjnych, a także zanieczyszczone wody opadowe spływające z terenów zurbanizowanych.
Źródła rolnicze: Spływy obszarowe z pól uprawnych, niosące ze sobą pozostałości nawozów (głównie związki azotu i fosforu, przyczyniające się do eutrofizacji wód) oraz środków ochrony roślin.
Źródła przemysłowe: Ewentualne zrzuty ścieków przemysłowych (wymagające pozwolenia wodnoprawnego).

Wskaźniki, które często decydują o niskiej klasyfikacji wód w regionie, obejmują parametry biogenne (azot Kjeldahla, azotany, azotyny, azot ogólny, fosforany, fosfor ogólny), wskaźniki tlenowe (BZT5 – biochemiczne zapotrzebowanie tlenu, ChZT – chemiczne zapotrzebowanie tlenu) oraz inne substancje specyficzne.²⁰ Historycznie zły stan Kanału Wieluńskiego ² wskazuje, że jakość wód powierzchniowych stanowiła i potencjalnie nadal stanowi istotne wyzwanie środowiskowe dla gminy. Poprawa sytuacji wymaga kompleksowych działań, obejmujących zarówno inwestycje w infrastrukturę, jak i ograniczanie presji ze strony różnych sektorów gospodarki.

Stan Wód Podziemnych

Wody podziemne są zazwyczaj głównym źródłem zaopatrzenia ludności w wodę do picia, dlatego ich ochrona ma priorytetowe znaczenie. Podobnie jak wody powierzchniowe, są one oceniane w ramach Jednolitych Części Wód Podziemnych (JCWPd).¹⁹ Informacje o stanie chemicznym i ilościowym JCWPd występujących pod terenem gminy Wieluń powinny być dostępne w raportach WIOŚ ¹⁷ lub innych regionalnych opracowaniach hydrogeologicznych.²¹ Kluczowe jest monitorowanie stężeń substancji mogących świadczyć o antropopresji, takich jak azotany (pochodzenia rolniczego lub komunalnego z nieszczelnych szamb) oraz pestycydy czy zanieczyszczenia przemysłowe. W niektórych rejonach województwa łódzkiego występują specyficzne wody podziemne, w tym o podwyższonej mineralizacji czy nawet wody geotermalne ²¹, jednak brak jest informacji o takich zasobach bezpośrednio w Wieluniu.

Gospodarka Wodno-Ściekowa

Stan infrastruktury technicznej, w szczególności sieci kanalizacyjnej i oczyszczalni ścieków, ma bezpośredni wpływ na jakość wód powierzchniowych i pośrednio podziemnych. Informacje na temat stopnia skanalizowania gminy, efektywności działania oczyszczalni ścieków oraz planów inwestycyjnych w tym zakresie mogą znajdować się w „Raporcie o stanie Gminy Wieluń” ¹¹ lub w dokumentach strategicznych, takich jak programy ochrony środowiska czy strategie rozwoju. Przykładowo, sąsiednia gmina Wierzchlas w swojej strategii rozwoju wskazywała na potrzebę uporządkowania gospodarki wodno-ściekowej jako jeden z priorytetów ²², co może odzwierciedlać podobne wyzwania w regionie.

4. Gospodarka Odpadami Komunalnymi

Efektywne zarządzanie odpadami komunalnymi jest jednym z kluczowych wyzwań współczesnych samorządów, mającym na celu ochronę środowiska i zdrowia ludzi oraz wdrażanie zasad gospodarki o obiegu zamkniętym.

System Gospodarki Odpadami

Gmina Wieluń posiada zorganizowany system odbioru i zagospodarowania odpadów komunalnych od mieszkańców. Szczegółowy opis funkcjonowania systemu, w tym metody zbiórki (np. podział na frakcje u źródła, punkty selektywnego zbierania odpadów komunalnych – PSZOK), częstotliwości odbioru oraz podmiotów odpowiedzialnych za realizację zadań, powinien być zawarty w regulaminie utrzymania czystości i porządku na terenie gminy oraz w dokumentach sprawozdawczych.

Ilość Wytwarzanych Odpadów

Jednym z podstawowych wskaźników oceny systemu jest ilość wytwarzanych odpadów komunalnych w przeliczeniu na jednego mieszkańca. Gmina Wieluń publikuje roczne analizy stanu gospodarki odpadami komunalnymi, które stanowią cenne źródło danych w tym zakresie. Dostępne są analizy za lata 2021, 2022 i 2023.²³ Analiza tych dokumentów pozwala na określenie całkowitej masy zebranych odpadów komunalnych (zmieszanych i zebranych selektywnie) oraz obliczenie wskaźnika kg/mieszkańca/rok. Śledzenie zmian tego wskaźnika w czasie pozwala ocenić trendy – czy ilość wytwarzanych odpadów rośnie, maleje, czy pozostaje stabilna. Porównanie z danymi średnimi dla województwa łódzkiego lub kraju może dostarczyć dodatkowego kontekstu.

Poziomy Odzysku i Recyklingu

Kluczowym celem nowoczesnej gospodarki odpadami jest maksymalizacja poziomów odzysku, a w szczególności recyklingu, co pozwala na oszczędność zasobów naturalnych i energii. Polskie samorządy są zobowiązane do osiągania określonych poziomów przygotowania do ponownego użycia i recyklingu dla głównych frakcji odpadów (papier, metale, tworzywa sztuczne, szkło) oraz ogólnego poziomu dla wszystkich odpadów komunalnych.

Dane Roczne: Wspomniane roczne analizy stanu gospodarki odpadami ²³ zawierają informacje o masie poszczególnych frakcji odpadów przekazanych do recyklingu oraz obliczone poziomy odzysku i recyklingu osiągnięte przez gminę. Dostępne są również historyczne dane, np. za rok 2018.²³ Analiza tych danych jest niezbędna do weryfikacji, czy gmina Wieluń spełnia ustawowe wymogi w tym zakresie.
Trendy: Porównanie poziomów recyklingu osiąganych w kolejnych latach (na podstawie dostępnych raportów za lata 2018, 2021, 2022, 2023 ²³) pozwala ocenić skuteczność wdrożonego systemu selektywnej zbiórki, działań edukacyjnych oraz efektywność instalacji przetwarzających odpady. Rosnące poziomy recyklingu świadczą o postępach w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym.

Regularne publikowanie przez Gminę Wieluń rocznych analiz stanu gospodarki odpadami ²³ jest pozytywnym aspektem, świadczącym o transparentności i wypełnianiu obowiązków sprawozdawczych. Dostępność tych danych umożliwia mieszkańcom, ekspertom i organom kontrolnym monitorowanie efektywności systemu i postępów w realizacji celów środowiskowych.

Infrastruktura i Działania

Efektywność systemu zależy od dostępności i jakości infrastruktury, takiej jak pojemniki do segregacji, pojazdy do transportu oraz Punkty Selektywnego Zbierania Odpadów Komunalnych (PSZOK), gdzie mieszkańcy mogą bezpłatnie oddawać odpady problemowe (np. elektrośmieci, chemikalia, odpady wielkogabarytowe). Ważną rolę odgrywają również kampanie informacyjno-edukacyjne skierowane do mieszkańców, promujące prawidłową segregację i minimalizację ilości wytwarzanych odpadów. Gmina Wieluń realizuje również specyficzne programy, takie jak dofinansowanie usuwania i unieszkodliwiania wyrobów zawierających azbest ²⁴, co przyczynia się do eliminacji tego niebezpiecznego odpadu ze środowiska.

Wyzwania

Podobnie jak wiele innych gmin w Polsce, Wieluń może stawać przed wyzwaniami związanymi z gospodarką odpadami, takimi jak:

Osiąganie coraz bardziej ambitnych, ustawowych poziomów recyklingu.
Zapewnienie wysokiej jakości surowców wtórnych pochodzących z selektywnej zbiórki.
Walka z problemem dzikich wysypisk.
Zagospodarowanie specyficznych frakcji odpadów (np. bioodpadów, odpadów budowlanych).
Zapewnienie stabilności finansowania systemu.

5. Tereny Zielone w Strukturze Miasta

Tereny zielone, takie jak parki, lasy, skwery, zieleńce czy ogródki działkowe, pełnią niezwykle ważne funkcje w środowisku miejskim i podmiejskim. Przyczyniają się do poprawy jakości życia mieszkańców poprzez zapewnienie miejsc rekreacji i wypoczynku, wpływają na poprawę jakości powietrza (pochłanianie CO2 i niektórych zanieczyszczeń, produkcja tlenu), łagodzą efekt miejskiej wyspy ciepła, zwiększają retencję wód opadowych oraz stanowią siedliska dla wielu gatunków roślin i zwierząt, podnosząc bioróżnorodność.

Znaczenie Terenów Zielonych

Obecność i dostępność terenów zielonych jest jednym z kluczowych wskaźników jakości środowiska miejskiego i atrakcyjności miasta dla mieszkańców i inwestorów. Dobrze zarządzana zieleń miejska stanowi istotny element tzw. zielonej infrastruktury, która wspiera adaptację do zmian klimatu i łagodzi negatywne skutki urbanizacji.

Powierzchnia i Udział Procentowy

Ocena zasobów zieleni w gminie Wieluń wymaga pozyskania konkretnych danych liczbowych dotyczących całkowitej powierzchni terenów zielonych (z podziałem na różne kategorie, np. lasy, parki, zieleń urządzona) oraz ich procentowego udziału w całkowitej powierzchni administracyjnej gminy. Niestety, wśród przeanalizowanych materiałów źródłowych nie znaleziono bezpośrednich danych na ten temat.

Informacje te są zazwyczaj zawarte w następujących dokumentach:

Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Wieluń: Podstawowy dokument planistyczny określający politykę przestrzenną gminy, w tym obszary przeznaczone pod zieleń.
Miejscowe Plany Zagospodarowania Przestrzennego (MPZP): Uszczegóławiają zapisy Studium dla poszczególnych części gminy.
Raport o stanie Gminy Wieluń: Roczny raport przedstawiany Radzie Miejskiej, który może zawierać informacje o zasobach komunalnych, w tym terenach zielonych.¹¹
Dane Głównego Urzędu Statystycznego (Bank Danych Lokalnych – BDL): GUS gromadzi dane statystyczne dotyczące m.in. powierzchni terenów zieleni w miastach.
Strategie Rozwoju Gminy/Powiatu: Mogą zawierać ogólne cele dotyczące ochrony środowiska i kształtowania ładu przestrzennego.¹

W powiecie wieluńskim znajdują się również cenne przyrodniczo obszary chronione, w tym rezerwaty przyrody (np. leśne z udziałem jodły i buka wymienione w kontekście województwa ²⁵), które stanowią ważny element regionalnej sieci ekologicznej.

Aby dokonać pełnej oceny tego komponentu środowiska w Wieluniu, konieczne jest sięgnięcie do wyżej wymienionych źródeł gminnych lub statystycznych. Analiza powinna objąć nie tylko całkowitą powierzchnię, ale również wskaźnik powierzchni terenów zielonych przypadającej na jednego mieszkańca oraz porównanie go z rekomendacjami (np. Światowej Organizacji Zdrowia) lub wartościami dla innych miast o podobnej wielkości.

Struktura i Dostępność

Oprócz całkowitej powierzchni ważna jest również struktura i rozmieszczenie terenów zielonych. Analiza powinna uwzględniać typy zieleni (lasy, parki, skwery, zieleń przyuliczna, ogródki działkowe) oraz ich dostępność dla mieszkańców (odległość od miejsc zamieszkania, bariery komunikacyjne). Równomierne rozmieszczenie i łatwy dostęp do terenów zielonych znacząco podnoszą jakość życia w mieście.

Ochrona i Rozwój

Kluczowe są również działania podejmowane przez władze gminy na rzecz ochrony istniejących zasobów zieleni (np. ochrona starodrzewu, zapobieganie zabudowie cennych przyrodniczo terenów) oraz tworzenia nowych obszarów zielonych, zgodnie z dokumentami planistycznymi i potrzebami mieszkańców.

Brak szczegółowych danych w przeanalizowanych materiałach uniemożliwia na tym etapie rzetelną ocenę stanu i zarządzania terenami zielonymi w Wieluniu. Jest to istotne ograniczenie obecnego raportu, wskazujące na potrzebę uzupełnienia analizy o dane z dedykowanych źródeł gminnych.

6. Syntetyczna Ocena Stanu Środowiska (Lokalny Bilans Ekologiczny)

Próba stworzenia lokalnego bilansu ekologicznego dla gminy Wieluń, oparta na analizie dostępnych danych dotyczących jakości powietrza, stanu wód i gospodarki odpadami, pozwala na sformułowanie syntetycznej oceny stanu środowiska oraz wskazanie kluczowych wyzwań i potencjałów. Należy jednak podkreślić, że ocena ta jest niepełna z uwagi na brak szczegółowych danych dotyczących terenów zielonych.

Podsumowanie Wyników Analizy

Jakość Powietrza: Stanowi prawdopodobnie najpoważniejsze wyzwanie środowiskowe dla Wielunia. Problem dotyczy przede wszystkim nadmiernych stężeń pyłów zawieszonych (PM10, PM2.5) oraz rakotwórczego benzo(a)pirenu (BaP), co jest silnie związane z tzw. niską emisją z indywidualnego ogrzewania budynków. Gmina posiada zarówno referencyjną stację GIOŚ ³, jak i rozbudowaną, lokalną sieć czujników Airly ⁹, co świadczy o świadomości problemu i działaniach informacyjnych, ale wymaga spójnego zarządzania danymi i intensyfikacji działań naprawczych (np. w ramach programu „Czyste Powietrze” ⁹).
Stan Wód: Historyczne dane wskazują na niezadowalający stan ekologiczny Kanału Wieluńskiego (JCW Pyszna).² Konieczna jest weryfikacja aktualnego stanu wód powierzchniowych na podstawie najnowszych raportów WIOŚ.¹⁷ Jakość wód jest ściśle powiązana ze stanem gospodarki wodno-ściekowej w gminie, w tym stopniem skanalizowania i efektywnością oczyszczania ścieków. Ochrona zasobów wód podziemnych, jako głównego źródła wody pitnej, pozostaje priorytetem.
Gospodarka Odpadami: Gmina Wieluń prowadzi regularny monitoring i sprawozdawczość w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi, publikując roczne analizy.²³ Pozwala to na śledzenie ilości wytwarzanych odpadów oraz postępów w osiąganiu wymaganych poziomów recyklingu. Kluczowe jest utrzymanie tendencji wzrostowej w zakresie selektywnej zbiórki i recyklingu oraz minimalizacja ilości odpadów trafiających na składowiska. Gmina realizuje też działania celowe, jak usuwanie azbestu.²⁴
Tereny Zielone: Brak dostępnych danych uniemożliwia ocenę tego komponentu. Jest to istotny obszar wymagający dalszej analizy w oparciu o dokumenty gminne i dane statystyczne.

Integracja Danych i Powiązania Międzykomponentowe

Analiza poszczególnych komponentów środowiska ukazuje wzajemne powiązania. Problem niskiej emisji (jakość powietrza) może być potęgowany przez nielegalne spalanie odpadów w piecach domowych (gospodarka odpadami). Stan wód powierzchniowych jest bezpośrednio zależny od efektywności systemu oczyszczania ścieków komunalnych i przemysłowych oraz od praktyk rolniczych (zanieczyszczenia obszarowe). Tereny zielone odgrywają rolę w łagodzeniu zanieczyszczeń powietrza i retencji wód opadowych. Kompleksowe podejście, uwzględniające te zależności, jest niezbędne dla skutecznego zarządzania środowiskiem.

Wykorzystanie Istniejących Raportów Lokalnych

Podstawą do pogłębionej oceny stanu środowiska i działań podejmowanych przez samorząd powinny być oficjalne dokumenty publikowane przez Urząd Miejski w Wieluniu oraz Starostwo Powiatowe. Należą do nich przede wszystkim:

Raport o stanie Gminy Wieluń (publikowany corocznie, np. za 2020 rok ¹¹): Powinien zawierać syntetyczne informacje o realizacji zadań gminy, w tym w obszarze ochrony środowiska.
Raport o stanie Powiatu Wieluńskiego (np. za 2021 rok ¹): Przedstawia szerszy kontekst regionalny.
Program Ochrony Środowiska dla powiatu wieluńskiego oraz raporty z jego realizacji (np. raport za lata 2014-2017 ²): Określają cele i kierunki działań środowiskowych w powiecie.
Roczne analizy stanu gospodarki odpadami komunalnymi Gminy Wieluń ²³: Szczegółowe dane dotyczące odpadów.

Dokumenty te ¹, przygotowywane przez lokalne władze, stanowią najbardziej bezpośrednie źródło informacji o priorytetach, realizowanych inwestycjach i napotykanych problemach. Niniejszy raport powinien być traktowany jako synteza informacji z dostępnych źródeł zewnętrznych (GIOŚ, WIOŚ) i lokalnych, stanowiąca punkt wyjścia do dalszych, bardziej szczegółowych analiz opartych na pełnej dokumentacji gminnej i powiatowej.

Identyfikacja Kluczowych Wyzwań Środowiskowych

Na podstawie przeprowadzonej analizy można wskazać następujące kluczowe wyzwania środowiskowe dla gminy Wieluń:

Poprawa jakości powietrza: Redukcja niskiej emisji poprzez skuteczną realizację programów wymiany źródeł ciepła i termomodernizacji, kontrolę spalania odpadów oraz promocję zrównoważonej mobilności. Konieczność osiągnięcia norm dla PM10, PM2.5 i poziomu docelowego dla BaP.
Poprawa stanu wód powierzchniowych: Weryfikacja aktualnego stanu Kanału Wieluńskiego i innych cieków, identyfikacja głównych źródeł zanieczyszczeń i wdrożenie działań naprawczych, w tym potencjalna modernizacja i rozbudowa infrastruktury wodno-ściekowej.
Zwiększenie poziomów recyklingu: Dalsze doskonalenie systemu selektywnej zbiórki odpadów, intensyfikacja działań edukacyjnych oraz zapewnienie efektywnego zagospodarowania zebranych frakcji w celu osiągnięcia rosnących wymogów prawnych.
Ochrona i rozwój terenów zielonych: (Po uzupełnieniu danych) Zapewnienie odpowiedniej ilości i jakości terenów zielonych, ich ochrona przed zabudową oraz tworzenie nowych obszarów zieleni dostępnych dla mieszkańców.

Mocne Strony i Pozytywne Aspekty

W analizie można również wskazać pozytywne aspekty zarządzania środowiskiem w Wieluniu:

Rozbudowany lokalny monitoring powietrza: Inwestycja w sieć czujników Airly ⁹ świadczy o proaktywnym podejściu do informowania mieszkańców o jakości powietrza.
Transparentność w gospodarce odpadami: Regularne publikowanie rocznych analiz ²³ umożliwia ocenę efektywności systemu.
Realizacja programów celowych: Aktywny udział w programach takich jak „Czyste Powietrze” ⁹ czy program usuwania azbestu.²⁴

7. Rekomendacje na Rzecz Poprawy Środowiska

W oparciu o przeprowadzoną analizę stanu środowiska w gminie Wieluń, sformułowano następujące rekomendacje działań mających na celu poprawę sytuacji ekologicznej i dążenie do zrównoważonego rozwoju:

Jakość Powietrza

Intensyfikacja działań na rzecz redukcji niskiej emisji: Kontynuacja i wzmocnienie wsparcia dla mieszkańców w ramach programu „Czyste Powietrze” (wymiana kotłów, termomodernizacja), rozważenie dodatkowych gminnych mechanizmów zachęt.
Wzmocnienie kontroli: Zwiększenie skuteczności kontroli palenisk domowych pod kątem spalania odpadów oraz egzekwowanie przepisów antysmogowych.
Promocja zrównoważonego transportu: Rozwój infrastruktury rowerowej, poprawa oferty transportu publicznego, działania na rzecz uspokojenia ruchu w centrum miasta.
Rozwój monitoringu: Rozważenie doposażenia istniejących czujników Airly w sensory do pomiaru zanieczyszczeń gazowych (NO2, SO2, O3), jeśli jest to technicznie i finansowo uzasadnione. Zapewnienie spójnej komunikacji i interpretacji danych z systemów GIOŚ i Airly.
Edukacja ekologiczna: Kontynuacja kampanii informacyjnych na temat szkodliwości smogu i sposobów jego ograniczania.

Ochrona Wód

Aktualizacja oceny stanu wód: Pilne pozyskanie i analiza najnowszych danych WIOŚ dotyczących stanu ekologicznego i chemicznego wód powierzchniowych (zwłaszcza Kanału Wieluńskiego) i podziemnych na terenie gminy.
Inwestycje w infrastrukturę: W oparciu o aktualną ocenę stanu wód i diagnozę potrzeb, planowanie i realizacja inwestycji w modernizację i rozbudowę sieci kanalizacji sanitarnej (likwidacja nieszczelnych szamb) oraz modernizację/rozbudowę oczyszczalni ścieków.
Ograniczanie zanieczyszczeń obszarowych: Współpraca z rolnikami w zakresie wdrażania dobrych praktyk rolniczych minimalizujących spływ azotanów i pestycydów do wód.
Ochrona ujęć wody: Konsekwentne przestrzeganie i egzekwowanie przepisów dotyczących stref ochronnych ujęć wody pitnej.
Mała retencja i renaturyzacja: Rozważenie działań z zakresu małej retencji wód opadowych oraz, w miarę możliwości, renaturyzacji zdegradowanych odcinków cieków wodnych.

Gospodarka Odpadami

Intensyfikacja edukacji i informacji: Prowadzenie ciągłych kampanii edukacyjnych na temat prewencji powstawania odpadów (zasada 5R: Reduce, Reuse, Recycle, Repair, Rot), prawidłowej segregacji u źródła oraz promowanie gospodarki o obiegu zamkniętym.
Optymalizacja systemu zbiórki: Analiza efektywności obecnego systemu selektywnej zbiórki i ewentualne korekty w celu poprawy ilości i jakości zbieranych surowców wtórnych. Rozwój infrastruktury PSZOK.
Rozwój zagospodarowania bioodpadów: Wdrożenie lub usprawnienie systemu zbiórki i przetwarzania bioodpadów (np. poprzez kompostowanie).
Walka z dzikimi wysypiskami: Monitoring terenów zagrożonych, szybka likwidacja nielegalnych wysypisk oraz działania prewencyjne i edukacyjne.

Tereny Zielone

Inwentaryzacja i waloryzacja zasobów zieleni: Przeprowadzenie szczegółowej inwentaryzacji terenów zielonych w gminie, ocena ich stanu i wartości przyrodniczej.
Ochrona istniejącej zieleni: Wprowadzenie skutecznych mechanizmów ochrony cennych przyrodniczo terenów zielonych, starodrzewu i zadrzewień śródpolnych w procesie planowania przestrzennego i wydawania decyzji administracyjnych.
Rozwój zielonej infrastruktury: Tworzenie nowych parków, skwerów i zieleńców zgodnie z potrzebami mieszkańców i zapisami dokumentów planistycznych. Zwiększanie powierzchni biologicznie czynnej na terenach zurbanizowanych (np. zielone dachy, ogrody deszczowe).
Dbałość o bioróżnorodność: Stosowanie zasad bioróżnorodności w zarządzaniu zielenią miejską (np. dobór rodzimych gatunków roślin, tworzenie łąk kwietnych, ograniczanie koszenia).

Monitoring i Zarządzanie Środowiskiem

Kontynuacja monitoringu: Utrzymanie i ewentualne rozszerzenie monitoringu kluczowych komponentów środowiska.
Regularna aktualizacja dokumentów strategicznych: Cykliczna aktualizacja Programu Ochrony Środowiska i innych dokumentów planistycznych w oparciu o najnowsze dane i diagnozy.
Włączanie społeczeństwa: Angażowanie mieszkańców, organizacji pozarządowych i przedsiębiorców w działania na rzecz ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju gminy.

8. Podsumowanie

Ogólny stan środowiska w gminie Wieluń, na podstawie dostępnych danych, przedstawia obraz typowy dla wielu polskich miast średniej wielkości, z wyraźnie zaznaczonymi wyzwaniami, ale i widocznymi działaniami na rzecz poprawy sytuacji. Najpoważniejszym problemem wydaje się być zanieczyszczenie powietrza, głównie pyłami zawieszonymi i benzo(a)pirenem, pochodzącymi z niskiej emisji. Wymaga to konsekwentnych i długofalowych działań w zakresie modernizacji systemów grzewczych i termomodernizacji budynków. Stan wód powierzchniowych, historycznie oceniany jako niezadowalający, wymaga aktualnej weryfikacji i potencjalnych inwestycji w infrastrukturę wodno-ściekową. W obszarze gospodarki odpadami gmina wykazuje się transparentnością poprzez regularne publikowanie analiz, jednak kluczowe pozostaje dążenie do osiągania coraz wyższych poziomów recyklingu. Ocena zasobów terenów zielonych wymaga uzupełnienia danych, ale ich ochrona i rozwój są niezbędne dla zapewnienia wysokiej jakości życia mieszkańców i odporności gminy na zmiany klimatu.

Gmina Wieluń podejmuje działania w odpowiedzi na zidentyfikowane problemy, m.in. poprzez inwestycje w lokalny monitoring powietrza czy realizację programów środowiskowych. Kluczowe dla przyszłości będzie utrzymanie tych działań, ich intensyfikacja tam, gdzie jest to konieczne, oraz integrowanie celów środowiskowych z innymi politykami gminnymi w duchu zrównoważonego rozwoju. Skuteczność tych działań będzie zależała od zaangażowania władz samorządowych, współpracy z mieszkańcami i przedsiębiorcami oraz dostępności środków finansowych. Dalsze monitorowanie stanu środowiska i regularna ocena postępów będą niezbędne do efektywnego zarządzania zasobami naturalnymi gminy Wieluń.

Udostępnij na:

Autor: Administrator | Opublikowano: 8 kwietnia, 2025

Kategorie: Raporty i Analizy, Wieluń pod lupą

Zostaw Komentarz

Cytowane prace

Raport o stanie Powiatu Wieluńskiego za rok 2021 - Powiat Wieluński, otwierano: kwietnia 8, 2025, https://powiat.wielun.pl/Raport_o_stanie_Powiatu_Wielunskiego_za_rok_2021.html
Program Ochrony Środowiska dla powiatu wieluńskiego na lata 2014 - 2017 - Starostwo Powiatowe w Wieluniu, otwierano: kwietnia 8, 2025, https://www.powiat-wielun.finn.pl/res/serwisy/bip-spwielun/komunikaty/_013_409256.pdf
Podstawowe informacje o stacji Wieluń , ul. POW 12 - GIOŚ, otwierano: kwietnia 8, 2025, https://powietrze.gios.gov.pl/pjp/current/station_details/info/347
Jak i gdzie mierzy się zanieczyszczenie powietrza - plus.dzienniklodzki.pl, otwierano: kwietnia 8, 2025, https://plus.dzienniklodzki.pl/jak-i-gdzie-mierzy-sie-zanieczyszczenie-powietrza/ar/12546586
Mapa Airly: stan jakości i poziom zanieczyszczenia powietrza w Polsce, otwierano: kwietnia 8, 2025, https://airly.org/map/pl/
Dane pomiarowe Wieluń , ul. POW 12 , tabele - GIOŚ, otwierano: kwietnia 8, 2025, https://powietrze.gios.gov.pl/pjp/current/station_details/table/347/10/4?lang=pl
III. Powietrze - wios.lodz, otwierano: kwietnia 8, 2025, https://www.wios.lodz.pl/files/docs/r09xiiixpowietrze.pdf
Ocena jakości powietrza w strefach w Polsce za rok 2023 - Teraz-Srodowisko, otwierano: kwietnia 8, 2025, https://www.teraz-srodowisko.pl/media/pdf/aktualnosci/15837-raport-gios-jakosc-powietrza-2023.pdf
System monitorowania jakości powietrza - nowe czujniki w gminie Wieluń, otwierano: kwietnia 8, 2025, https://www.um.wielun.pl/aktualnosci/3132-system-monitorowania-jakosci-powietrza-nowe-czujniki-w-gminie-wielun.html
Smog Wieluń – stan i prognoza zanieczyszczenia powietrza - Onet.pl, otwierano: kwietnia 8, 2025, https://pogoda.onet.pl/smog/wielun-359017
Raport o stanie Gminy Wieluń, otwierano: kwietnia 8, 2025, https://www.wielun.pl/aktualnosci/3025-raport-o-stanie-gminy-wielun.html
Zewnętrzne czujniki jakości powietrza – jak monitorować smog?, otwierano: kwietnia 8, 2025, https://ranking-oczyszczaczy.pl/poradnik-czystego-powietrza/zewnetrzne-czujniki-jakosci-powietrza/
SYNGEOS: Monitoring, pomiar jakości powietrza - czujnik smogu, otwierano: kwietnia 8, 2025, https://syngeos.pl/
Czujnik jakości powietrza LookO2 - LookO2, otwierano: kwietnia 8, 2025, https://looko2.pl/
Niskokosztowe czujniki jakości powietrza - Smogopedia, otwierano: kwietnia 8, 2025, https://smogopedia.pl/Niskokosztowe_czujniki_jako%C5%9Bci_powietrza
Kanarek - ostrzeżenia o smogu – Aplikacje w Google Play, otwierano: kwietnia 8, 2025, https://play.google.com/store/apps/details?id=pl.tajchert.canary&hl=pl
Publikacje WIOŚ - Raport o stanie środowiska w w - WIOŚ w Łodzi - wios.lodz, otwierano: kwietnia 8, 2025, https://www.wios.lodz.pl/Raport_o_stanie_srodowiska_w_wojewodztwi,12,16
Ocena jakości powietrza w strefach w Polsce za rok 2020 - airpomerania, otwierano: kwietnia 8, 2025, https://airpomerania.pl/files/61/37/22/raport_or_za_2020_www.pdf
Raport o Stanie Środowiska w Wielkopolsce w roku 2005, otwierano: kwietnia 8, 2025, https://poznan.wios.gov.pl/monitoring-srodowiska/publikacje/raport2005/raport2005.pdf
raport z wykonania programu ochrony środowiska dla powiatu łęczyckiego za lata 2004-2010 - Powiat Łęczycki, otwierano: kwietnia 8, 2025, https://www.leczycki.pl/asp/pliki/pobierz/20110321_raport_pos.pdf
PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO - Ewaluacja.gov.pl, otwierano: kwietnia 8, 2025, https://www.ewaluacja.gov.pl/media/24769/sea_023.pdf
RAPORT O STANIE GMINY WIERZCHLAS W ROKU 2021, otwierano: kwietnia 8, 2025, https://wierzchlas.biuletyn.net/fls/bip_pliki/2022_05/BIPF5E04A13C74CC0Z/RAPORT_O_STANIEGminy_Wierzchlas_2022.pdf
Czyste miasto - UM Wieluń, otwierano: kwietnia 8, 2025, https://www.wielun.pl/dla-mieszkancow/czyste-miasto.html?start=7
Ochrona środowiska - bip.um.wielun - Gmina Wieluń, otwierano: kwietnia 8, 2025, https://www.bip.um.wielun.pl/bipkod/030
PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO DLA PROJEKTU - Strategia Województwa Łódzkiego na lata 2020-2030, otwierano: kwietnia 8, 2025, http://strategia.lodzkie.pl/wp-content/uploads/2019/10/Prognoza-do-SRW%C5%81_2020.pdf